INTERVISTA/ Edi Rama: "Bashkimi Evropian duket si një Pacient me 27 Mjekë"

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, flet për liderët e tjerë të Evropës, SHBA-së, Rusisë dhe jo vetëm. Çfarë thotë ai për zonën ekskluzive ekonomike (ZEE) me Greqinë

Intervistoi Niki Lymberaki, Ta Nea / Përktheu dhe redaktoi: noa.al

Zyra e kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama, ndodhet pranë Piramidës së Tiranës, një prej simboleve më karakteristike të qytetit, e cila ka kaluar një transformim të ngjashëm me vetë vendin: nga muze i Enver Hoxhës në vitin 1988, sot ajo strehon një qendër teknologjie.

"Po jetojmë në kohë revolucionare – Ajo që po ndodh ka tiparet e një revolucioni"

Edi Rama, i cili qeveris Shqipërinë që nga viti 2013, hyri në politikë me flamurin e ëndrrës evropiane. Në figurën e tij, Brukseli dhe Uashingtoni shohin një partner të vlefshëm dhe një lider të rëndësishëm për vendin e tij dhe për rajonin e ndërlikuar të Ballkanit Perëndimor.

Gjatë qeverisjes së tij, Shqipëria ka ndryshuar: dyfishimi i PBB-së, miliona turistë dhe reforma në fusha të vështira. Megjithatë, rruga mbetet e vështirë: shqiptarët vazhdojnë të emigrojnë masivisht, ndërsa treguesit e korrupsionit kërkojnë ende shumë përmirësim.

Artist, profesor, ish-basketbollist dhe kryetar i Bashkisë së Tiranës për 11 vjet, Rama ka profilin e një lideri të spikatur në një kohë kur Evropa përballet me një mungesë të përgjithshme të lidershipit.

Ai na priti pas krizës në marrëdhëniet greko-shqiptare dhe me të gjitha çështjet e hapura të minoritetit grek, pak para se të synojë një mandat të katërt në zgjedhjet e majit. U përgjigj për gjithçka: nga integrimi i vendit, i cili pritet të përfundojë deri në vitin 2030, deri te marrëveshja e diskutuar me Giorgia Melonin për çështjen e emigrantëve. Dhe nga ZEE me Greqinë, deri tek i ndjeri Anastas Janullatos dhe udhëtimi i tij i parë si qytetar i lirë në Korfuz. Por biseda filloi me një vështrim më të gjerë:

"Po jetojmë në kohë revolucionare. Ajo që po ndodh ka tiparet e një revolucioni. Dhe ne duhet të jetojmë me këtë, të reagojmë ndaj tij dhe të mos ankohemi. Nuk duhet të mendojmë se status quo-ja, me të cilën jemi mësuar, mund të na ndihmojë. Ajo që më shqetëson nuk është SHBA-ja apo Rusia, por Evropa. Çfarë po bën Evropa? Çfarë mendon ose çfarë duhet të bëjë Evropa, kur SHBA-ja dhe Rusia negociojnë diçka që e prek atë? Këto janë rrethana në të cilat, në një farë mënyre, ndiej keqardhje për miqtë dhe kolegët e mi që udhëheqin Evropën, sepse ata kanë vërtet vendime të vështira për të marrë. Nuk i kam zili aspak." A pajtoheni me ata që thonë se ka një mungesë lidershipi në Bashkimin Evropian sot?

Evropa është projekti më i jashtëzakonshëm i njerëzimit sa i përket mënyrës se si mund të organizohen njerëzit. Dhe se si, përmes politikës, mund të ndërtohet diçka e pabesueshme. Por, ashtu siç është tani, Evropa duket si një pacient me 27 mjekë. Duhet të ndryshojë diçka themelore. Nuk jam i sigurt nëse mund të ndodhë, por sigurisht, nëse nuk ndodh, situata mund të bëhet edhe më e vështirë për Evropën.

Si do t’i përshkruanit marrëdhëniet shqiptaro-greke sot? Muajt e fundit ishin të tensionuar, me çështjen Beleri si katalizator.

Marrëdhëniet tani janë në rregull. Gjithmonë mund të jenë shumë më të mira. Për një periudhë ishin të këqija, për shkak të një çështjeje që ishte shumë e rëndësishme për palën greke, ndërsa për ne ishte thjesht një çështje ndër shumë të tjera. Por, po, tani jemi mirë.

Kanë kaluar pothuajse katër vjet e gjysmë që kur Greqia dhe Shqipëria ranë dakord të shkojnë në Hagë për çështjen e ZEE. Megjithatë, marrëveshja e përbashkët nuk është hartuar ende. Pse ka vonesa?

Sepse diçka tjetër ndërhyri në mes. Ekziston një shprehje që thotë: "E shtron shtratin tënd dhe pastaj e djeg gjithë batanijen për një plesht". Mendoj se humbëm momentumin, sepse kishim filluar shumë mirë kur Kyriakos (Mitsotakis) erdhi në qeveri. Ishte një fillim shumë i mirë. Kishim një vizion të përbashkët mbi rëndësinë e marrëdhënieve tona dhe, natyrisht, donim të ecnim përpara me disa çështje të pazgjidhura. Për ne, është shumë e rëndësishme të mbyllim njëherë e mirë këtë ligj absurd të luftës. E dini, ligjërisht jemi ende në luftë.

Por ai u shfuqizua nga Karolos Papulias në vitin 1987…

Jo, nuk është shfuqizuar dhe duhet të shfuqizohet. Ajo që ndodhi ishte se nënshkruam një traktat miqësie. Po, por ligji ekziston ende. Jemi dy miq shumë të afërt sipas traktatit, ndërsa ligjërisht jemi në një situatë lufte. Kjo është marrëdhënia paksa "skizofrenike" që kemi si fqinjë.

Por ju po flisni për ligjin e luftës duke iu përgjigjur një pyetjeje për Hagën. A i lidhni të dyja çështjet?

Jo. Ajo që kemi diskutuar gjithmonë, si unë ashtu edhe kryeministri juaj, është se duhet të sqarojmë të gjitha mbetjet e së kaluarës, dhe kjo është një prej tyre. Për ne, ky ligj është shumë i rëndësishëm. Përcaktimi i kufirit detar është një çështje tjetër. Duhet ta zgjidhim.

A ka ndonjë afat të caktuar për këtë çështje?

Çështja është që të dyja palët të ulen dhe të punojnë, pa u shpërqendruar nga gjëra që ndodhin dhe që na mbajnë peng për një kohë të gjatë.

Bëtë një marrëveshje me kryeministren italiane Giorgia Meloni për çështjen e emigrantëve. Kishte disa kundërshtime nga drejtësia italiane dhe disa e kritikuan duke thënë se vendet e pasura po paguajnë vendet më të varfra për të bërë atë që nuk duan në oborrin e tyre të pasmë. Si i përgjigjeni kësaj?

Kjo nuk është e vërtetë sepse ne nuk po paguhemi. Nuk kërkuam para dhe nuk kemi asnjë përfitim nga kjo marrëveshje, përveç detyrimit tonë ndaj Italisë, e cila ka qenë shumë mbështetëse për ne që nga dita e parë që vendi ynë u hap ndaj botës. Ata ishin aty për ne në kohë të vështira dhe nuk kërkuan asnjë shpërblim. Përkundrazi, ata paguan për të na ndihmuar dhe mbështetur. Ata na pyetën nëse ishte e mundur dhe ne thamë "po".

Po përpiqeni të tërhiqni investime të huaja. A investojnë grekët këtu?

Jo aq sa do të doja. Ky është një nga disavantazhet e kësaj marrëdhënieje, e cila edhe kur ishte e mirë, nuk u përqendrua në mundësitë. Dhe është absurde, sepse mendoni për kostot, për shembull. Sigurisht që ka investitorë, por Greqia ka disa njerëz që kanë bërë gjëra shumë të bukura, si dhe shumë të tjerë që kanë bërë gjëra të këqija dhe kanë shkatërruar shumë bukuri. Kjo, sigurisht, është një "mëkat mesdhetar", nuk ka të bëjë vetëm me grekët. Prandaj, ata duhet të vijnë, në vend që të ankohen se kush po investon. Duhet të vijnë dhe të investojnë.

Keni projekte të mëdha në zhvillim.

Po, kështu është.

Keni dhënë statusin e investitorit strategjik, ndër të tjera, edhe për Jared Kushner, i cili është dhëndri i Donald Trump.

Ose Donald Trump është vjehrri i Jared Kushner-it.

Saktësisht, zoti kryeministër. Ka dy projekte të mëdha, dhe një prej tyre ka të bëjë me shndërrimin e një ishulli të pabanuar në një resort luksoz. A ka ndonjë afat për këtë?

Janë dy projekte në të cilat ai është i përfshirë. Njëri është plotësisht privat. Tjetri po zhvillohet në bashkëpunim me shtetin. Qeveria shqiptare do të ketë aksione nëpërmjet kompanisë sonë të investimeve. Projekti i parë ka ecur përpara. Ata kanë marrë leje për gjithçka. Pra, tani është në dorën e tyre të vazhdojnë me ndërtimet. Projekti i dytë, ishulli, është shumë më kompleks sepse përfshin edhe shumë çështje infrastrukturore, por është një projekt i mahnitshëm. Dhe nëse realizohet, do të jetë fantastik.

Në mediat ndërkombëtare është shkruar se Kushner mund të përfitojë nga pozita e vjehrrit të tij. Ju ka shqetësuar kjo?

Para së gjithash, kur u arritën këto marrëveshje, vjehrri i tij nuk ishte president, por një person nën hetim për disa çështje. Sigurisht, kishte njerëz që vinin bast se ai do të bëhej sërish president dhe të tjerë që mendonin se nuk do të kthehej më. Për ne dhe për mua, kjo nuk ishte kurrë çështje politike. Nuk kishte të bënte me faktin nëse ai apo gruaja e tij janë dhëndri apo vajza e dikujt. Ata janë investitorë amerikanë me një interes të jashtëzakonshëm për këtë projekt dhe me një përkushtim shumë të rreptë ndaj çdo detaji. Dhe, për më tepër, gjëja e parë që më tha Jared ishte: "Kryeministër, gjithçka duhet të bëhet sipas rregullave".

Në tre muaj keni zgjedhje. A do ta vizitoni përsëri Athinën, si vitin e kaluar?

Mund të shkoj, por jo për fushatë. Tani është procesi i regjistrimit të qytetarëve që do të votojnë për herë të parë me votë postare. Ka një plan, por nuk jam i sigurt kur do të realizohet. Kjo ka të bëjë me mundësitë që kanë shqiptarët në Greqi për t’u kthyer në qytetet e tyre të origjinës dhe për të punuar në turizëm dhe ndërtim.