DAMASK, Siri – Sirianët dolën në rrugë duke bërë jehonë me të shtëna festive të dielën pasi një përparim mahnitës i rebelëve arriti në kryeqytet, duke i dhënë fund sundimit të hekurt 50 vjeçar të familjes Assad, por duke ngritur pikëpyetje për të ardhmen e vendit dhe më gjerë të rajonit.

Turma të gëzuara u mblodhën në sheshet qendrore në Damask, duke valëvitur flamurin revolucionar sirian në skena që kujtonin ditët e para të kryengritjes së Pranverës Arabe, përpara se një shtypjeje brutale dhe një kryengritjeje që zhytën vendin në një luftë civile gati 14-vjeçare.

Të tjerë plaçkitën me gëzim pallatin presidencial dhe rezidencën e familjes Assad pasi presidenti Bashar Assad dhe zyrtarë të tjerë të lartë u zhdukën, vendndodhja e tyre nuk dihet.

Fundi i sundimit të Asadit i jep një goditje të madhe Iranit dhe aleatëve të tij, tashmë të dobësuar nga mbi një vit konflikt me Izraelin. Rebelët tani përballen me detyrën e frikshme të shërimit të ndarjeve të hidhura në një vend të shkatërruar nga lufta dhe ende i ndarë mes fraksioneve të ndryshme të armatosura. Luftëtarët e opozitës të mbështetur nga Turqia po luftojnë forcat kurde aleate të SHBA-së në veri dhe grupi i Shtetit Islamik është ende aktiv në disa zona të largëta.

Televizioni shtetëror sirian transmetoi një deklaratë video herët të dielën nga një grup rebelësh duke thënë se Assad ishte rrëzuar dhe të gjithë të burgosurit ishin liruar. Njeriu që lexoi deklaratën u bëri thirrje luftëtarëve rebelë dhe qytetarëve që të ruajnë institucionet e "shtetit të lirë sirian".

Deklarata doli disa orë pasi kreu i një monitoruesi të luftës së opozitës siriane tha se Assad ishte larguar nga vendi për një vend të pazbuluar.

Shumë nga banorët e kryeqytetit ishin në mosbesim për shpejtësinë me të cilën Assad humbi kontrollin e tij mbi vendin pas një lufte civile të rëndë që vrau qindra mijëra njerëz, zhvendosi gjysmën e popullsisë prej 23 milionë banorësh të paraluftës dhe tërhoqi disa fuqi të huaja.

Ndërsa dita nisi në Damask, turmat u mblodhën për t’u lutur në xhamitë e qytetit dhe për të festuar në sheshe, duke brohoritur "Zoti është i madh". Njerëzit gjithashtu brohorisnin slogane kundër Asadit dhe u binin borive të makinave. Djem adoleshentë morën armët që me sa duket ishin hedhur nga forcat e sigurisë dhe i gjuajtën në ajër.

Admiruesit mbushën sheshin Umajad në qendër të qytetit, ku ndodhet Ministria e Mbrojtjes. Burrat qëlluan të shtëna festive në ajër dhe disa valëvitën flamurin sirian me tre yje që i parapriu qeverisë së Asadit dhe u adoptua nga revolucionarët.

Ushtarët dhe oficerët e policisë lanë postet e tyre dhe u larguan, dhe grabitësit hynë në Ministrinë e Mbrojtjes. Videot nga Damasku treguan familjet që enden në pallatin presidencial, me disa që dilnin duke mbajtur pirgje me pjata dhe sende të tjera shtëpiake.

“Nuk fjeta natën e kaluar dhe refuzova të flija derisa mora lajmin për rënien e tij”, tha Mohammed Amer Al-Oulabi, 44 vjeç, i cili punon në sektorin e energjisë elektrike. “Nga Idlibi në Damask, atyre (forcave të opozitës) iu deshën vetëm disa ditë, falë Zotit. Zoti i bekoftë ata, luanët heroikë që na bënë krenarë”.

Gazeta siriane al-Watan, e cila ishte historikisht pro-qeveritare, shkroi: “Ne po përballemi me një faqe të re për Sirinë. Falenderojmë Zotin që nuk derdhi me shumë gjak. Ne besojmë dhe besojmë se Siria do të jetë për të gjithë sirianët.”

Gazeta shtoi se punonjësit e medias nuk duhet të fajësohen për publikimin e deklaratave të qeverisë në të kaluarën.

“Ne zbatuam vetëm udhëzimet dhe publikuam lajmet që ata na dërguan,” tha ai. "U bë shpejt e qartë se ishte e rreme."

Një deklaratë nga sekti alavit – të cilit Assad i përket dhe që ka formuar thelbin e bazës së tij – u bëri thirrje të rinjve sirianë që të jenë "të qetë, racionalë dhe të matur dhe të mos zvarriten në atë që copëton unitetin e vendit tonë".

Vendndodhja e Asadit nuk dihet

Kryeministri sirian Mohammed Ghazi Jalali tha në një deklaratë video se qeveria ishte e gatshme t’i "shtrijë dorën" opozitës dhe t’ia kalojë funksionet e saj një qeverie kalimtare. Një video e shpërndarë në mediat e opozitës siriane tregoi një grup burrash të armatosur që e shoqëronin atë nga zyra e tij dhe në hotelin Four Seasons të dielën.

Rami Abdurrahman i Observatorit Sirian për të Drejtat e Njeriut tha për Associated Press se Assad mori një fluturim të dielën nga Damasku.

Një diplomat i lartë nga Emiratet e Bashkuara Arabe, i cili kishte kërkuar të rehabilitonte imazhin e Asadit dhe ka mirëpritur të mërguarit e profilit të lartë në vitet e fundit, nuk pranoi të komentojë vendndodhjen e tij kur u pyet nga gazetarët në një konferencë në Bahrein.

Anwar Gargash tha se destinacioni i Asadit në këtë pikë është një "fusnotë në histori", duke e krahasuar atë me mërgimin e gjatë të Kaiserit gjerman Wilhelm II pas Luftës së Parë Botërore.

Assad është akuzuar për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit gjatë luftës, duke përfshirë një sulm me armë kimike në 2013 në periferi të kryeqytetit.

AP raporton se nuk kishte asnjë koment të menjëhershëm nga Irani, i cili kishte qenë mbështetësi më i vendosur i Asadit. Ambasada iraniane në Damask u grabit pasi me sa duket ishte braktisur. Pamjet e AP treguan xhama të thyer dhe dokumente të shpërndara në hyrje.

Forcat opozitare nuk kishin arritur në Damask që nga viti 2018, kur trupat siriane rimorën zonat në periferi të kryeqytetit pas një rrethimi shumëvjeçar.

Bëhet thirrje për një tranzicion të rregullt pasi mbetet e paqartë se çfarë do të vijë më pas

Përparimet e rebelëve që nga 27 nëntori ishin më të mëdhatë në vitet e fundit dhe panë që qytetet e Aleppos, Hama dhe Homs të binin brenda pak ditësh ndërsa ushtria siriane u shkri. Rusia, Irani dhe grupi militant i Hezbollahut të Libanit, i cili i ofroi mbështetje thelbësore Assadit gjatë gjithë kryengritjes, e braktisën atë në ditët e fundit ndërsa u tërhoqën nga konfliktet e tjera.

Rebelët udhëhiqen nga grupi Hayat Tahrir al-Sham, ose HTS, i cili e ka origjinën në al-Kaida dhe konsiderohet një organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara dhe Kombet e Bashkuara.

Udhëheqësi, al-Golani, ka kërkuar të ribëjë imazhin e grupit dhe thotë se është i përkushtuar për një Siri që do t’u shërbejë të gjithë qytetarëve të saj, duke përfshirë pakicat e konsiderueshme fetare dhe etnike. HTS krijoi një "qeveri shpëtimi" në 2017 për të administruar një rajon i madh në Sirinë veriperëndimore nën kontrollin e saj.

“Golani ka bërë histori dhe ka ndezur shpresën tek miliona sirianë”, tha Dareen Khalifa, një këshilltar i lartë me Grupin Ndërkombëtar të Krizave dhe një ekspert për grupet siriane. “Por ai dhe rebelët tani përballen me një sfidë të madhe përpara. Mbetet vetëm të shpresojmë që ata të arrijnë në këtë rast.”

I dërguari i posaçëm i OKB-së për Sirinë, Geir Pedersen, bëri thirrje të shtunën për bisedime urgjente në Gjenevë për të siguruar një "tranzicion të rregullt politik".

Kombi i Gjirit i Katarit, një ndërmjetës kyç rajonal, priti një takim urgjent të ministrave të jashtëm dhe zyrtarëve të lartë nga tetë vende me interesa në Siri të shtunën vonë. Pjesëmarrësit përfshinin Iranin, Arabinë Saudite, Rusinë dhe Turqinë.

Majed bin Mohammed al-Ansari, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Katarit, u tha gazetarëve se ata ranë dakord për nevojën "për të angazhuar të gjitha palët në terren", duke përfshirë HTS, dhe se shqetësimi kryesor është "stabiliteti dhe tranzicioni i sigurt".

Ushtria izraelite tha të dielën se ka vendosur forcat në një zonë tampon të çmilitarizuar përgjatë kufirit të saj verior me Sirinë pas ofensivës së rebelëve atje.

Ushtria, e cila tha se dërgoi gjithashtu trupa në “vende të tjera të nevojshme për mbrojtjen e saj”, tha se dislokimi kishte për qëllim të ofronte siguri për banorët e Lartësisë Golan të aneksuar nga Izraeli. Izraeli e pushtoi territorin në luftën e Lindjes së Mesme të vitit 1967 dhe komuniteti ndërkombëtar, me përjashtim të Shteteve të Bashkuara, e sheh atë si të pushtuar.

Foto: Ap