Bashkimi Evropian po hyn në shtrirjen përfundimtare për “euro digjitale”, teksa shumë argumentojnë se ky është hapi i parë drejt zëvendësimit të plotë të parave të gatshme.

Euro digjitale është në fazat përfundimtare të zbatimit të saj dhe do të përfshijë një mori opsionesh përdorimi për qytetarët e Bashkimit Evropian. Sipas Bankës Qendrore Evropiane (BQE), qëllimi i nismës është “ta bëjë atë sa më afër cash-it për sa i përket privatësisë, sigurisë dhe aksesit”.

A do të shfuqizohen paratë e gatshme?

Pavarësisht garancive, megjithatë, disa palë të interesuara mbeten të shqetësuar për hartimin dhe domosdoshmërinë e tij.

Tipike e asaj që tha eurodeputeti gjerman Patrick Breyer në mars 2024, duke paralajmëruar: “Kjo luftë e BE-së për paratë e gatshme do të ketë pasoja të pakëndshme! Për mijëra vjet, shoqëritë në mbarë botën kanë jetuar me para të gatshme për mbrojtjen e privatësisë. Me eliminimin gradual të cash-it, ekziston rreziku i normave negative të interesit dhe rreziku që bankat të mund të ndërpresin ofertën monetare në çdo kohë. Varësia nga bankat po rritet me ritme alarmante. Ky lloj heqjeje e të drejtës ekonomike duhet të ndalet”.

Vitet e fundit, dhe veçanërisht pas pandemisë COVID-19, pagesat digjitale dhe blerjet online janë rritur në eurozonë, ndërsa paratë e gatshme kanë rënë si përqindje e përgjithshme e pagesave nga 72% në 59% midis 2019 dhe 2022 dhe numri i kartëmonedhave në qarkullim ra për herë të parë vitin e kaluar.

Pas kësaj tendence, në tetor 2021 BQE filloi një fazë studimi mbi mundësinë e emetimit të monedhës së saj digjitale të bankës qendrore (CBDC), euro digjitale, për të ofruar një formë shtesë të parasë publike në zonën e euros.

Në qershor 2023, Komisioni i BE-së propozoi kuadrin ligjor që mund t’i hapë rrugën BQE-së për ta bërë realitet planin digjital të euros, dhe tani i takon ligjvënësve evropianë ta finalizojnë atë.

“Nxitimi” i Bankës Qendrore Evropiane për të zhvendosur qytetarët evropianë në tregjet elektronike shihet nga disa si një përpjekje për të hequr efektivisht paratë e gatshme, veçanërisht kur kombinohet me ligje gjithnjë e më të rrepta për përdorimin e tij, zakonisht në emër të luftës kundër parasë së zezë, siç ishte ai i miratuar në fillim të vitit dhe që ngjalli shumë reagime.

Me disa vërejtje se BE-ja në thelb po përpiqet të “ndalojë” paratë e gatshme në Kontinentin e Vjetër dhe ta zëvendësojë plotësisht atë me euron digjitale apo edhe me monedha të tjera digjitale.

Heqja e bankave dhe e ATM-ve i hap rrugën heqjes së parave të gatshme

Vendet nordike po udhëheqin rrugën në adoptimin e një të ardhmeje pa para, ndërsa vende si Armenia, Gjeorgjia dhe Gjermania kanë mbetur prapa. Vendet nordike të Evropës po ecin shumë më shpejt drejt një të ardhmeje pa para sesa pjesa tjetër e Evropës, sipas analizave të reja.

Një faqe interneti norvegjeze e informacionit financiar, përpiloi të dhëna nga Banka Botërore, Eurostat dhe banka të tjera të disponueshme publikisht për të shqyrtuar se sa i përshtatur ishte çdo vend evropian për t’i lejuar njerëzit të paguanin pa para.

Ata vlerësuan numrin e ATM-ve dhe terminaleve të pagesave të disponueshme për 100,000 banorë, kufirin që mbajtësit e kartës mund të shpenzojnë gjatë blerjeve pa kontakt dhe numrin e njerëzve që kryejnë transaksione bankare në internet.

Më pak ATM do të thotë se ka më pak para në vend dhe një numër më i madh terminalesh pagesash do të thotë se ka “më shumë infrastrukturë” për transfertat elektronike.

Analiza e tyre tregoi se Norvegjia është më e përgatitura për një të ardhme pa para: ajo ka një nga numrat më të ulët të ATM-ve dhe rreth 96% e popullsisë bën banking online, sipas analizës. Finlanda dhe Danimarka vijnë e dyta dhe e treta në analizë, sepse kanë më shumë ATM se Norvegjia dhe pak më pak terminale pagesash, por afërsisht të njëjtën përqindje të njerëzve që përdorin bankingun online.

Holanda, Suedia, Islanda, Estonia, Lituania, Qiproja dhe Zvicra plotësojnë dhjetëshen e parë të analizës.