Si arriti tregu i mikrofinancës të vijonte rritjen edhe gjatë periudhave të krizave të rënda që kaloi vendi? Kjo erdhi kryesisht si shkak i rregullimit të shpeshtë të tregut nga Banka e Shqipërisë, e cila ka kufizuar normën e vendosjes së penaliteteve për mosshlyerjen në kohë të këstit të kredisë në masën 30%, por gjithashtu ka vendosur edhe tavanin maksimal për normën efektive të interesit. Por, pse kjo normë është më e lartë se kreditë konsumatore në banka? Lexoni analizën e mëposhtme që ju sjell noa.al

Në vitin 2023, ekonomia u rrit me 3.3%, mbështetur nga rritja e konsumit privat, eksporteve dhe investimeve.

Në këtë rritje ndikim kryesor patën edhe institucionet financiare jobanka si mbështetësit kryesor të konsumit në vend.

Të dhënat nga Shoqata e Mikrofinancës tregojnë se klientët aktivë në sistem janë rritur gradualisht përgjatë viteve për të arritur në 214 mijë gjatë fundit të vitit dhe me 259 mijë kredi të disbursuara, duke ruajtur mesataren e pesë viteve të fundit.

Vendin e parë në portofolin e anëtarëve e zënë bizneset të të gjitha llojeve me 51% dhe më pas individët me 34%. Dhe ndërsa rritja vazhdon raporti i kredive me probleme vijon të jetë pranë nivelit 3.54%, i konsideruar i shëndetshëm sipas të gjithë parametrave ndërkombëtarë. Ky tregues vjen pas dy periudhave të krizës që kaloi vendi me pandeminë dhe krizën e inflacionit.

Lehtësia në burokracira që ofrojnë institucionet e mikrofinancës kanë bërë që sistemi të gjenerojë më shumë konsum për ekonominë, pasi shumë biznese të vogla dhe të mesme kanë marrëveshje me këto institucionet jobanka, të cilat janë kthyer në një urë ndërlidhëse për klientët.

Gjithashtu fokusi i veçantë që mikrofinanca i jep inovacionit dhe teknologjisë ka bërë që të jetë gjithnjë më pranë konsumatorëve edhe nëpërmjet aplikacioneve në telefon.

Institucionet e mikrofinancës gjatë çdo viti kryejnë anketime të ndryshme nëpërmjet të cilave evidentojnë më mirë edhe gjendjen reale financiare të familjeve shqiptare, si dhe masin pulsin e ekonomisë në mënyrë që të mos ngarkojnë me borxhe të pajustifikuara klientët.

Shumë individë dhe familje shërbehen nga mikrofinanca, ndërsa përfshirja e tyre në shërbimet financiare është një nga bonuset më të mëdha që mikrofinancat ofrojnë si shtyllë e rëndësishme për sistemin financiar.

Nga krahu tjetër mikrokreditë me përhapjen e tyre vijojnë të jenë të shëndetshme në ekonomi. Në raport me rajonin Shqipëria ka ndër normat më të ulëta të shpërndarjes së huave mikro në popullatën e gjerë.

Ne jemi të renditur në vendin e 9-të në Ballkan për numrin e Institucioneve Financiare Jo Banka, ndërsa numri i kredive të dhëna është 18% për numër popullsie. Në këtë aspekt kryeson Kosova me 35%, ndjekur nga Maqedonia e Veriut me 28%.

Por, si arriti tregu i mikrofinancës të vijonte rritjen edhe gjatë periudhave të krizave të rënda që kaloi vendi? Kjo erdhi kryesisht si shkak i rregullimit të shpeshtë të tregut nga Banka e Shqipërisë, e cila ka kufizuar normën e vendosjes së penaliteteve për mosshlyerjen në kohë të këstit të kredisë në masën 30%, por gjithashtu ka vendosur edhe tavanin maksimal për normën efektive të interesit.

Kjo do të thotë që të gjitha kostot e kredisë, duke përfshirë edhe komisionet të mos kalojnë një tavan të caktuar. Klientët mund të marrin vesh në kohë reale në Bankën e Shqipërisë informacione mbi normat efektive të interesit, ku nuk tejkalojnë normën 30% për një kredi konsumatore të marrë brenda një periudhë një vjeçare.

Por, pse kjo normë është më e lartë se kreditë konsumatore në banka? E vërteta është se për institucionet e mikrofinancës gjetja e parave është mjaft e vështirë dhe kryesisht sigurohet nga emetimet e obligacioneve, grante nga institucione të huaja apo kapitalin e vet aksionarëve, ndryshe nga bankat, të cilat përdorin depozitat e qytetarëve.

Në vende të tjera evropiane Itali dhe Angli, institucionet financiare jobanka janë ato të cilat mbahen si përgjegjëse për largimin e popullatës nga praktika e dëmshme e huave me fajde.

Ashtu si edhe profesori z. Arben Malaj, ish Ministër i Financave dh ish-anëtar i këshillit mbikqyrës të BSH, shprehet në analizën e tij për sektorin “çdo dobësim i IFJB nga krijimi i një ambienti vlerësimi kryesisht negativ, do të shtojë tregun informal. Ndërsa mbyllja e të gjitha IFJB, qëndrime që shfaqen herë pas here, nuk do ta zgjidhte problemin e huadhënieve grabitqare, pasi të gjithë këta klientë të IFJB do t’i “dhuroheshin” tregut të grabitqarëve informalë.

Një studim i mikrofinancës në tremujorin e parë të 2024-ës tregon se përqindja e parave me fajde ka rënë ndjeshëm në vetëm 2% sipas anketimit, që tregon suksesin e kompanive për t’i larguar njerëzit nga tregu informal. Ndërkohë edhe borxhi i marrë tek shoqëria ka pësuar një ulje të ndjeshme.

Mbrojtja e konusmatorit vijon të mbetet një aspect kyç për këtë sektor, ndërsa një sërë rregulloresh janë miratuar ndër vite. Ndër to më e rëndësishmja që mund të përmendet është ajo në vitin 2008 e vendosur nga Banka e Shqipërisë që përcakton se të gjitha institucionet financiare që veprojnë në këtë fushë duhet t’i bëjnë transparente klientit të gjitha kostot e bashkëshoqëruara.

Më pas Banka e Shqipërisë ka marrë disa vendime në vitin 2017, 2018 dhe 2021 në mënyrë që informacioni që merret nga klienti të jetë 100% transparent e i thjeshtë për tu kuptuar dhe për njoftimin e klientit në kohën e duhur. Rregullimi i vazhdueshëm i këtij tregu vijon të prodhojë benefite për ekonominë shqiptare, ndërsa nga 2017-ta deri në mbylljen e vitit financiar në 2023-shin, këto institucione finaciare jobanka i kanë paguar 75 milionë euro taksa shtetit shqiptar.