Është një nga ushqimet më të zakonshme të tryezave festive dhe finger food-eve, por salmoni – veçanërisht ai i tymosur – tashmë është kthyer në një ushqim që konsumohet gjatë gjithë vitit.

Sipas organizatës Salmon Scotland, çdo vit konsumohen mbi 15.000 tonë salmon i tymosur (me vlerë rreth 464 milionë paund), ku afërsisht 25% e kësaj sasie konsumohet gjatë periudhës së Krishtlindjeve.

Por a është vërtet aq i shëndetshëm sa mendojmë, apo thjesht një kënaqësi “fajtore”? Sa i përket vlerës ushqyese, përgjigjja është më komplekse sesa duket.

Omega-3 dhe shëndeti i zemrës

Studime mbi 149.000 persona kanë treguar se një dietë e pasur me omega-3 ul rrezikun e sëmundjeve koronare dhe infarktit me 13%, ndërsa një meta-analizë e 40 studimeve ka treguar ulje të vdekjeve nga sëmundjet e zemrës me 9%.

Megjithatë, vitet e fundit ka ndryshuar përbërja e ushqimit të peshqve të kultivuar. Meqenëse vaji i peshkut është bërë më i shtrenjtë, ai po zëvendësohet gjithnjë e më shumë me vajra bimorë, si vaji i kolzës. Siç shpjegon profesorja Baukje de Roos, kjo do të thotë se salmoni i kultivuar sot përmban më pak EPA dhe DHA krahasuar me të kaluarën.

Si përgatitet salmoni i tymosur

Çdo prodhues përdor metodën e vet, gjë që ndikon drejtpërdrejt në vlerat ushqyese të produktit final.

Salmoni i tymosur në të ftohtë kripet deri në 36 orë (shpesh me shtim sheqeri ose melase) dhe më pas tymoset në temperaturë të ulët për 4–10 orë.

Salmoni i tymosur siç citon noa.al, në të ngrohtë përpunohet në temperaturë më të lartë, ka teksturë më të fortë dhe zakonisht përmban më pak kripë.

Lox dhe gravlax nuk tymosen fare: i pari piqet në shëllirë, ndërsa i dyti në përzierje kripe, sheqeri dhe erëzash.

Edhe pse herë pas here është përmendur se salmoni i tymosur mund të rrisë rrezikun e kancerit, këto pohime bazohen në përgjithësime dhe jo në prova të forta shkencore, sipas organizmave ndërkombëtarë të ushqimit.

Sa është sasia ideale?

Udhëzimet zyrtare rekomandojnë 140 gram peshk të yndyrshëm në javë. Në praktikë, shumica e njerëzve konsumojnë vetëm rreth 56 gram.

Dr. Matthew Sprague nga Universiteti i Stirling thekson se sot duhet të konsumojmë gati dyfishin e salmonit krahasuar me 20 vite më parë për të marrë të njëjtën sasi omega-3.

Për më tepër, shumë etiketa nuk tregojnë qartë përmbajtjen e DHA dhe EPA, ndërsa disa produkte përmbajnë kryesisht omega-3 me origjinë bimore, të cilat nuk kanë të njëjtat përfitime.

Përfitimet shëndetësore

Salmoni i tymosur është një burim i rëndësishëm i vitaminës D, një nutrient që mungon në dietën e shumë njerëzve. Një porcion prej 50 gramësh ofron rreth 4,4 mcg vitaminë D dhe 1,6 mcg vitaminë B12.

Vitamina D lidhet me kocka më të forta, rrezik më të ulët për sëmundje të zemrës, diabet tip 2 dhe disa sëmundje autoimune.

Po ashtu, 50 gram salmon i tymosur përmban rreth 11,4 gram proteina cilësore, që ndihmojnë në ngopje dhe ruajtjen e masës muskulore.

Ngjyra karakteristike rozë e salmonit vjen nga astaksantina, një antioksidant i fuqishëm me veprim anti-inflamator, i cili mund të mbrojë nga sëmundjet kardiovaskulare, demenca dhe dëmtimet e lëkurës.

A përmban toksina?

Gratë shtatzëna dhe fëmijët shpesh këshillohen të kufizojnë peshkun e yndyrshëm për shkak të metaleve të rënda. Megjithatë, nivelet më të larta të merkurit gjenden te peshqit grabitqarë të mëdhenj, si toni. Salmoni i kultivuar përmban shumë më pak dioksina dhe metale të rënda sesa salmoni i egër.

Po kripa?

Dobësia kryesore e salmonit të tymosur është përmbajtja e lartë e kripës. Një porcion prej 50 gramësh përmban rreth 2,9 gram kripë, gati gjysmën e sasisë së rekomanduar ditore.

Konsumimi i tepërt i kripës rrit rrezikun e hipertensionit, goditjes në tru dhe sëmundjeve kardiovaskulare. Nga ana tjetër, sasia e sheqerit është minimale.

Përfundim: A është salmoni i tymosur i shëndetshëm?

Po. Përfitimet e tij janë dukshëm më të mëdha se mangësitë, sidomos kur konsumohet si pjesë e një diete të balancuar. Dhe siç bien dakord ekspertët, edhe ata që nuk hanë shpesh peshk, vështirë se i thonë “jo” pak salmoni të tymosur në tryezën festive.