Policia Bashkiake në Shqipëri pritet të hyjë në një fazë të re funksionimi, me ndryshime të thella strukturore dhe institucionale, nëse miratohet projektligji i ri në konsultim publik, “Për Policinë Bashkiake”, i cili shfuqizon Ligjin nr. 89/2022.

Krahasimi mes dy akteve tregon një zhvendosje të qartë nga modeli i decentralizuar vendor drejt një modeli më të centralizuar dhe të unifikuar në nivel kombëtar.

Nga varësia e bashkisë te drejtimi qendror

Ligji në fuqi, i miratuar në vitin 2022, e përcakton Policinë Bashkiake si strukturë administrative të bashkisë, që ushtron veprimtarinë vetëm në territorin e saj dhe është nën përgjegjësinë direkte të kryetarit të bashkisë. Kryetari miraton strukturën, menaxhon burimet dhe kontrollon veprimtarinë e saj, ndërsa Këshilli Bashkiak miraton buxhetin dhe numrin e punonjësve.

Projektligji i ri ndryshon rrënjësisht këtë filozofi. Policia Bashkiake shpallet institucion i administratës publike me status të veçantë, me organizim dy-nivelësh: qendror dhe vendor. Krijohet Drejtoria e Përgjithshme e Policisë Bashkiake, në varësi të ministrit përgjegjës për rendin dhe sigurinë publike, e cila merr rolin e autoritetit më të lartë teknik, drejtues dhe mbikëqyrës në rang kombëtar.

Roli i shtetit dhe hyrja e prefektit në koordinim

Një tjetër ndryshim i rëndësishëm lidhet me rolin e institucioneve shtetërore. Në ligjin aktual, ministri ka një rol të kufizuar dhe kryesisht formal, ndërsa prefekti nuk ka kompetenca të përcaktuara në raport me Policinë Bashkiake.

Projektligji i ri i jep ministrit një rol aktiv në përcaktimin e politikave, objektivave dhe standardeve operacionale, si dhe të drejtën për të nxjerrë udhëzime të detyrueshme. Prefekti i qarkut futet si hallkë koordinuese mes Policisë Bashkiake, Policisë së Shtetit dhe njësive të vetëqeverisjes vendore, duke pasur edhe kompetencë për zgjidhjen e konflikteve të kompetencave.

Strukturë e unifikuar dhe më pak autonomi vendore

Në ligjin e vitit 2022, çdo bashki ka fleksibilitet të gjerë për të organizuar Policinë Bashkiake sipas nevojave lokale. Projektligji 2025 e redukton këtë autonomi, duke parashikuar që strukturat, organikat dhe drejtimet kryesore të veprimtarisë të unifikohen në nivel kombëtar, nën drejtimin e Drejtorisë së Përgjithshme.

Roli i kryetarit të bashkisë mbetet i rëndësishëm, por kryesisht në aspektin e financimit, sigurimit të infrastrukturës dhe konsultimit me komunitetin, ndërsa vendimmarrja operacionale dhe strategjike kalon në nivele më të larta.

Rekrutim i centralizuar dhe karrierë e strukturuar

Një nga risitë më të dukshme të projektligjit është ndryshimi i modelit të rekrutimit. Ndërsa sot procedurat zhvillohen nga bashkitë, në të ardhmen ato do të menaxhohen nga Drejtoria e Përgjithshme përmes një portali unik kombëtar rekrutimi, me komisione përzgjedhëse ku përfshihen edhe përfaqësues të ministrisë.

Po ashtu, për herë të parë vendoset një ndarje e qartë e punonjësve sipas kategorive dhe niveleve drejtuese, me kritere të diferencuara arsimore dhe përvojë pune, duke krijuar një sistem më formal të ecurisë në karrierë.

Kompetenca të njëjta, por me shtrirje më të gjerë

Në përmbajtje, kompetencat e Policisë Bashkiake mbeten pothuajse të njëjta: rendi dhe qetësia publike, mbrojtja e mjedisit, kontrolli i hapësirës publike, mbështetja e shërbimeve sociale dhe monitorimi i veprimtarive ekonomike. Megjithatë, projektligji parashikon që, në raste të veçanta dhe me urdhër qendror, Policia Bashkiake të mund të asistojë edhe jashtë territorit të një bashkie, në koordinim me Policinë e Shtetit.

Në thelb, projektligji synon rritjen e profesionalizmit, standardizimit dhe koordinimit kombëtar të Policisë Bashkiake. Por paralelisht, ai hap debat mbi kufizimin e autonomisë vendore, një parim themelor i vetëqeverisjes lokale. Miratimi i tij do të shënonte një ndryshim të rëndësishëm në mënyrën se si konceptohet siguria në komunitet: më pak e fragmentuar në nivel bashkie dhe më e integruar në politikat shtetërore të rendit dhe sigurisë