10 dhjetor 2025

Në mesin e një vale të re diplomacie të nxitur nga përpjekjet e SHBA-së për të gjetur rrugë drejt një marrëveshjeje paqeje, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky deklaroi më 8 dhjetor se Kievi nuk ka as bazë ligjore dhe as morale për të hequr dorë nga ndonjë pjesë e territorit të vet.

“Rusia kërkon që ne të heqim dorë nga tokat tona. Ne nuk duam të japim asgjë — për këtë po luftojmë,” tha Zelensky, ndërsa kujtoi se Ukraina ka qenë nën agresion rus që nga viti 2014 dhe nën një pushtim të plotë që nga shkurti 2022.

Megjithatë, ai pranoi se bisedimet me Uashingtonin përfshijnë “çështje të ndërlikuara territoriale”, për të cilat ende nuk është arritur kompromis.

Ambiciet e Putinit dhe pesha e Donbasit

Objektivat që shtynë presidentin rus Vladimir Putin drejt pushtimit të Ukrainës shkojnë shumë përtej synimeve territoriale. Kremlini kërkon nënshtrimin e Ukrainës, dobësimin e Perëndimit dhe rishikimin e rendit të vendosur pas Luftës së Ftohtë dhe shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik.

Megjithatë, kontrolli i plotë mbi Donbas — rajonet Donjeck dhe Luhansk — mbetet synimi minimal i Rusisë në çdo marrëveshje të mundshme paqeje.

Edhe pse Moska kontrollon pothuajse një të pestën e territorit të Ukrainës, përfshirë pjesën më të madhe të Luhanskut, përparimi në Donjeck ka qenë i vështirë. Rreth 77% e rajonit është nën kontroll rus, por trupat nuk kanë arritur të marrin qendra kyçe si Pokrovsku. Humbjet e mëdha njerëzore kanë shtuar presionin mbi Putinin për të përmbyllur kapjen e Donbasit, përndryshe fushata e tij mund të perceptohet si dështim.

Putini ka paralajmëruar se, nëse diplomacia dështon, Rusia do të marrë me forcë territorin e mbetur.

Pse Ukraina nuk mund të tërhiqet

Për Kievin, çdo humbje territoriale do të përbënte jo vetëm një grusht strategjik, por edhe një goditje politike të rëndë. Çdo marrëveshje që i jep territor Rusisë shihet si shpërblim i agresionit.

Për më tepër, Kushtetuta e Ukrainës kërkon që çdo ndryshim territorial të vendoset vetëm përmes një referendumi kombëtar — një proces praktikisht i pamundur në kushtet e luftës.

De facto kundër de jure: përplasja e qëndrimeve

Një tjetër nyje e rëndësishme që e ndërlikon paqen është fakti se Rusia, sipas legjislacionit të saj, e konsideron Luhanskun, Donjeckun, Zaporizhjën dhe Hersonin si pjesë të Federatës Ruse, edhe pse pretendimi nuk ka bazë në realitetin ndërkombëtar.

Në propozimin amerikan me 28 pika, i publikuar muajin e kaluar, Donbasi gjithashtu zinte vend qendror. Drafti u kritikua si shumë i favorshëm për Moskën dhe u kundërshtua nga Ukraina dhe disa aleatë evropianë. Ai sugjeronte që Donjecku dhe Luhansku të njiheshin de facto si nën kontroll rus dhe që zonat e mbajtura nga Ukraina të ktheheshin në zona të demilitarizuara — një propozim që nuk pëlqeu as Kievit, as Moskës.

Zelensky njoftoi se drafti është reduktuar nga 28 në 20 pika dhe disa prej kërkesave më të papranueshme për Ukrainën janë hequr. Megjithatë, dokumenti i rishikuar nuk është bërë publik dhe mbetet e paqartë se si trajtohet çështja territoriale.

Hersoni, Zaporizhja dhe sfida e “korridorit tokësor”

Krahas Donbasit dhe Krimesë, edhe Zaporizhja dhe Hersoni paraqesin sfida të mëdha. Rusia kontrollon pjesë të këtyre rajoneve, ruan një korridor tokësor për në Krime dhe mban termocentralin bërthamor të Zaporizhjas.

Megjithatë, pas çlirimit të qytetit të Hersonit në vitin 2022, Rusia nuk kontrollon asnjë kryeqytet rajonal, gjë që e komplikon kërkesën e saj për legjitimitet territorial.

Pavarësisht disa sinjaleve se Moska mund të pranonte një marrëveshje që i lejon Ukrainës të mbajë në kontroll zonat që kontrollon aktualisht, deklaratat e fundit të Putinit — ku ai foli për rikthimin e të ashtuquajturës “Novorossi” — tregojnë se kërkesat maksimale mbeten në fuqi.

Çfarë pritet më tej?

Ukraina dhe aleatët evropianë po përgatisin një version të ri të propozimit të paqes për t’ia dorëzuar SHBA-së. Por me qëndrimet e palëve ende larg, Donbasi vazhdon të jetë pika më e nxehtë dhe më e pazgjidhshme e konfliktit — nyja që mund të rrëzojë çdo marrëveshje të mundshme.