Tensionet e nxehta mes Tajlandës dhe Kamboxhias kanë shpërthyer sërish përgjatë kufirit, duke prishur një armëpushim të brishtë të mbështetur nga presidenti i SHBA-ve, Donald Trump.

Siç shkruan BBC, që nga e hëna, të paktën tre ushtarë tajlandezë dhe shtatë civilë kamboxhianë janë vrarë, me të dyja palët që akuzojnë njëra-tjetrën për nisjen e dhunës. Përplasjet, ku Tajlanda ka kryer edhe sulme ajrore përgjatë kufirit, janë më seriozet që nga korriku, kur u arrit armëpushimi i parë. Atëherë, të paktën 48 persona u vranë dhe mijëra u zhvendosën pas pesë ditësh luftime.

Trump ndërhyri dhe, me ndihmën e Malajzisë, negocioi një armëpushim. Më vonë, ai mbikëqyri nënshkrimin e asaj që e quajti “Marrëveshja e paqes së Kuala Lumpur” në tetor. Tajlanda refuzoi ta quante kështu, duke e emërtuar si “Deklaratë e përbashkët e kryeministrave të Tajlandës dhe Kamboxhias mbi rezultatet e takimit të tyre në Kuala Lumpur”. Vetëm dy javë më vonë, Tajlanda pezulloi marrëveshjen dhe në dhjetor shpërthyen sërish luftime.

Çfarë fshihet pas tensioneve?

Ky nuk është një konflikt i ri. Në fakt, mosmarrëveshja mes Tajlandës dhe Kamboxhias daton mbi një shekull më parë, kur kufijtë e dy vendeve u caktuan pas pushtimit francez të Kamboxhias. Situata u përkeqësua në vitin 2008, kur Kamboxhia kërkoi të regjistronte një tempull të shekullit XI në zonën e diskutueshme si pjesë të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, një veprim që u kundërshtua ashpër nga Tajlanda.

Gjatë viteve ka pasur përplasje sporadike, ku janë vrarë ushtarë dhe civilë nga të dyja palët. Tensionet e fundit u rritën në maj, pas vrasjes së një ushtari kamboxhian, duke çuar marrëdhëniet dypalëshe në nivelin më të ulët në më shumë se një dekadë. Para përleshjeve të korrikut, të dy vendet vendosën kufizime tregtare dhe rritën praninë e trupave në kufi. Pse shpërthyen sërish luftimet?

Palët japin versione të ndryshme. Më 8 dhjetor, ushtria tajlandeze tha se trupat e saj kishin reaguar ndaj zjarrit kamboxhian në provincën Ubon Ratchathani, ku u vra një ushtar tajlandez. Tajlanda shtoi se kishte kryer sulme ajrore mbi objektiva ushtarake në kufirin e diskutueshëm.

Ndërkohë, Ministria e Mbrojtjes së Kamboxhias tha se ishin forcat tajlandeze që sulmuan të parat në provincën Preah Vihear dhe se Kamboxhia nuk kishte kundërsulmuar. Të nesërmen, ushtria tajlandeze akuzoi Kamboxhian për përdorimin e raketave me lëshim të shumëfishtë, dronëve bombardues dhe dronëve kamikaz kundër ushtarëve tajlandezë, me disa raketa që goditën zona civile. Tajlanda më pas konfirmoi se kishte kryer edhe më shumë sulme ajrore. Kamboxhia akuzoi Tajlandën për bombardime pa dallim në zona civile në provincën kufitare Pursat. Çfarë ndodhi në korrik?

Edhe atëherë, palët dhanë versione të ndryshme. Këshilli i Sigurisë Kombëtare i Tajlandës tha se më 24 korrik, ushtria kamboxhiane përdori dronë për survejim dhe më pas ushtarë kamboxhianë me granatahedhës u afruan pranë kufirit. Sipas Tajlandës, ata hapën zjarr në orën 08:20, duke detyruar tajlandezët të reagojnë. Tajlanda akuzoi gjithashtu Kamboxhian për përdorimin e armëve të rënda, duke shkaktuar dëme në shtëpi dhe objekte publike.

Nga ana tjetër, Kamboxhia tha se ushtarët tajlandezë e nisën konfliktin në orën 06:30, kur shkelën një marrëveshje të mëparshme duke u afruar pranë një tempulli Khmer-Hindu dhe vendosur tela me gjemba. Sipas zyrtarëve kamboxhianë, Tajlanda hapi zjarr “paraprakisht” në orën 08:46, duke i detyruar ata të mbroheshin. Po marrëveshja e paqes e Trump-it?

Tajlanda e kishte pezulluar marrëveshjen që në nëntor, me kryeministrin Anutin Charnvirakul që tha se “kërcënimi i sigurisë nuk është zvogëluar”. Kamboxhia tha se mbetej e përkushtuar ndaj marrëveshjes.

Pas shpërthimit të dhunës në dhjetor, ministri i jashtëm tajlandez deklaroi se armëpushimi “nuk po funksionon”. Ish-kryeministri kamboxhian Hun Sen tha se ata kishin hapur zjarr vetëm për t’i qëndruar marrëveshjes.

Trump, ndërkohë, u raportua se u bëri thirrje të dyja palëve të respektojnë marrëveshjen. Sipas kushteve të saj, vendet duhej të tërhiqnin armët e rënda nga zona e diskutueshme dhe të krijonin një ekip vëzhguesish të përkohshëm. Hapi tjetër do të përfshinte lirimin e 18 ushtarëve kamboxhianë të mbajtur në Tajlandë. Çfarë pritet më tej?

E ardhmja mbetet e paqartë. Edhe pse ka pasur shkëmbime të rënda zjarri më parë, ato janë de-përshkallëzuar relativisht shpejt. Por aktualisht, mungon udhëheqja e fortë dhe e sigurt për të tërhequr palët nga konfrontimi.