Pas zbulimit të super-rrjetës në kufirin Shqipëri–Greqi: dalin detaje të reja nga jeta “nën festë” e merimangave. Super-rrjeta në shpellën shqiptaro-greke nuk është më sekret: studimi zbulon si bashkëjetojnë dy specie merimangash. Jo vetëm rrjetë gjigante: detaje të reja nga kolonia e merimangave në shpellën mes Shqipërisë dhe Greqisë

Ajo që mendohet të jetë rrjeta më e madhe e merimangave e dokumentuar ndonjëherë, e cila streho​n dhjetëra mijëra artropodë, është zbuluar në një shpellë në kufirin greko-shqiptar.

Pasi studiuesit publikuan zbulimet e tyre mbi dy specie të ndryshme merimangash që bashkëjetojnë paqësisht në një koloni gjigante të vendosur në një shpellë të errët, të pasur me squfur, biologja evolucionare Lena Grinsted e krahasoi këtë rast “jashtëzakonisht të rrallë” me njerëz që jetojnë në një pallat me apartamente.

“Kur e pashë këtë studim, u emocionova shumë sepse … jeta në grup është vërtet e rrallë tek merimangat,” tha Grinsted, pedagoge e lartë në Universitetin e Portsmouth në Britani, për Associated Press. “Fakti që kishte një koloni masive merimangash që jetonin në një vend ku askush nuk e kishte vënë re më parë — e gjej jashtëzakonisht emocionuese.”

Rezultatet e studimit, të publikuara muajin e kaluar në revistën Subterranean Biology, u përhapën shpejt online falë imazheve impresionuese të rrjetës gjigante prej 106 metrash katrorë, një shtresë e dendur që shtrihet përgjatë murit të një korridori të ngushtë brenda “Shpellës së Squfurit”, e cila shtrihet në territorin shqiptar nga hyrja e saj në Greqi.

Ky tmerr për njerëzit që kanë frikë nga merimangat u etiketua menjëherë si “rrjeta më e madhe e merimangave në botë.”

Por ajo që i habiti më shumë shkencëtarët nuk ishte madhësia.

Kolonia përmban rreth 110 mijë merimanga — por çudia më e madhe ishte se çfarë ndodhej brenda masës së madhe të rrjetës në formë hinke.

Dy specie të ndryshme merimangash — rreth 69 mijë Tegenaria domestica (merimanga e zakonshme e shtëpisë) dhe 42 mijë Prinerigone vagans — po jetonin krah për krah dhe po lulëzonin. Sjellja, që nuk ishte parë kurrë më parë, i tronditi shkencëtarët, sepse normalisht merimanga më e madhe do të ushqehej me atë më të voglën.

“Shpesh herë, kur merimangat janë pranë njëra-tjetrës, ato do të luftojnë dhe do të përfundojnë duke ngrënë njëra-tjetrën,” tha Grinsted, e cila nuk mori pjesë në studim, por ka hulumtuar gjerësisht merimangat. “Ndonjëherë shohim se kur ka bollëk ushqimi, ato bëhen më pak agresive.”

Burimi i bollshëm i ushqimit

Shkencëtarët duan të kuptojnë si dhe pse dy speciet arritën të bashkëjetojnë paqësisht në një “zonë të përhershme të errët” rreth 50 metra nga hyrja e shpellës, e gdhendur nga ujërat e lumit Sarandaporo që formojnë kanionin Vromoner.

Pjesë e përgjigjes, sugjeron studimi, mund të qëndrojë te rreth 2.4 milion mushkonja të vogla (midge flies) që enden rreth kolonisë — një “re me dendësi të pazakontë” që siguron ushqim të vazhdueshëm në një ambient ku ka pak grabitqarë. Shkencëtarët gjithashtu mendojnë se bashkëjetesa mund të lidhet me faktin që errësira dëmton shikimin e merimangave.

Megjithatë, Grinsted thotë se është më e mundshme që merimangat më të mëdha janë përshtatur për t’iu përgjigjur dridhjeve kur mushkonjat prekin rrjetën — dhe kështu nuk sulmojnë gabimisht merimangat më të vogla.

“Merimangat në përgjithësi nuk shquhen për shikim të mirë … dhe këtë e përfshijnë edhe këto dy specie,” tha ajo. Ajo shtoi se dy speciet mund të bashkëpunojnë “deri diku në ndërtimin e rrjetës … por është shumë e pamundur të bashkëpunojnë në gjueti, rritjen e vezëve apo kujdesin për të vegjlit.”

Grinsted e krahasoi bashkëjetesën e tyre me mënyrën se si njerëzit jetojnë në pallate.

“Je shumë i lumtur të ndash shkallët, ashensorin,” tha ajo. “Por nëse dikush hyn në dhomën tënde të ndenjjes pa ftesë, do të reagosh agresivisht.”

Ajo shtoi se ndërsa shumë merimanga janë “thellësisht vetmitare dhe shumë agresive” ndaj krijesave të tjera, bashkëjetesa e dy specieve është “relativisht e zakonshme” pasi ato evoluojnë aftësinë për të jetuar në grupe.

“Por fakti që këto dy specie nuk janë parë kurrë të jetojnë së bashku dhe as në grupe, e bën këtë rast veçanërisht emocionues,” tha ajo.

“Rrjeta është e dendur — si një batanije”

Dr. Blerina Vrenozi, biologe dhe zoologe në Universitetin e Tiranës, bashkë-autore e studimit, i tha AP se ekspeditat e këtij viti ndihmuan në kuptimin “se si ky mister ka ekzistuar brenda.”

“ADN-ja është interesante sepse tregoi se speciet që jetojnë brenda shpellës janë të ndryshme nga ato që jetojnë jashtë saj,” tha ajo. “Pra është e njëjta specie, por me ADN të ndryshme.”

Rrjeta gjigante e kolonisë u vu re për herë të parë në vitin 2021 nga një ekip speleologësh çekë të udhëhequr nga Marek Audy. Një vit më vonë, ekipi u zgjerua me shkencëtarë nga universitete të ndryshme, gjë që çoi në botimin e studimit.

“Rrjeta është e dendur; më shumë si një batanije, dhe kur ka rrezik, femra futet brenda dhe fshihet, dhe asnjë krijesë tjetër nuk mund ta nxjerrë prej andej,” tha Audy. “Merimangat në shpellë hedhin rreth një të tretën e vezëve krahasuar me ato që jetojnë jashtë. Sepse është e sigurt që këtu do t’i rrisin të vegjlit … kështu që munden të hedhin më pak vezë.”

Audy shtoi se shpella, e cila është shtëpi edhe për koloni të mëdha lakuriqësh nate, lulëzon falë bollëkut të mushkonjave që jetojnë në mjedisin e lagësht dhe të errët. “Ata janë vazhdimisht në festë atje, si merimangat edhe lakuriqët,” tha ai.

Një ambient që duket ideal

Studimi vuri në dukje se metodologjia e përdorur mund të “mbivlerësojë paksa” numrin total të merimangave, pasi disa prej rrjetave mund të jenë të braktisura. Por ekspertë të tjerë pajtohen se kjo punë shkencore mund të ofrojë të dhëna të rëndësishme evolucionare dhe meriton studime edhe më të thelluara.

Dr. Sara Goodacre, profesore e biologjisë evolucionare dhe gjenetikës në Universitetin e Nottingham në Britani, tha se projekte të tilla hulumtimi mund të ndihmojnë në kuptimin e forcave që formësojnë natyrën.

“Përzgjedhja natyrore favorizon strategjinë më të mirë … strategjinë fituese, cilado qoftë ajo,” tha ajo. “Mendoj se përfitimet e të qenit pjesë e kësaj komuniteti janë shumë më të mëdha se kostot.”

Ajo shtoi se nëse ndonjëherë ky ambient ideal i ushqimit të bollshëm dhe sigurisë relative ndryshon, “atëherë do të shfaqen ‘përfituesit pa kontribut’ dhe gjithçka do të prishet.”

Dhe një pyetje politike…

Audy tha se Shqipëria tashmë ka pyetur nëse kolonia e famshme e merimangave ndodhet në territorin e vet.

“Nga këndvështrimi i ruajtjes së natyrës, bëmë diçka interesante dhe shënuam një kufi,” tha ai. “Sapo kontrollova — dhe rrjeta është në anën greke.”

Fotot: AP