TIRANË, 16 nëntor 2025 — Borxhi publik global po futet në një fazë të rrezikshme, ndërsa ekonomitë më të mëdha dhe më të pasura të botës po i afrohen pikës së presionit fiskal. Ajo që dikur konsiderohej si “llamba e Aladinit” që i fuqizonte shtetet të përballonin krizat — nga luftërat historike te pandemia e COVID-19 — sot po kthehet në barrën më serioze të qeverive moderne.

Borxhi publik në vendet e zhvilluara ka arritur nivele rekord prej rreth 110% të PBB-së, duke shkaktuar reagime të forta në tregjet e bonove. Investitorët po kërkojnë interesa më të larta, teksa frika për destabilizim fiskal rritet dita-ditës. Qeveritë shpenzojnë sot për interesa 50% më shumë sesa për mbrojtjen kombëtare, ndërsa deficitet vijojnë të thellohen.

Në SHBA, deficiti ka kapërcyer nivelin 6% të PBB-së, i shtyrë nga ulje taksash dhe politika fiskale ekspansioniste. Në Europë, përplasjet politike dhe sistemi i rënduar i shpenzimeve publike kanë lënë Francën, Italinë dhe Britaninë në një pozicion të brishtë financiar. Japonia, vendi me borxhin më të lartë në botë, po sheh gjithashtu tensione të reja në tregjet e obligacioneve 30-vjeçare.

Ekspertët paralajmërojnë se inflacioni mund të shndërrohet në armën e padeklaruar të qeverive për të zhvlerësuar borxhet, një skenar që do të dëmtonte investitorët dhe kursimet e qytetarëve. Ndërkohë, plakja e popullsisë, rritja e shpenzimeve të shëndetësisë, mbrojtjes dhe tranzicionit klimatik pritet të shtojnë presionet buxhetore deri në vitin 2050.

Edhe pse sot nuk ka recesion global, deficitet mbeten të larta dhe kostot e interesave do të rriten ndjeshëm pasi vendet të rifinancojnë borxhin e akumuluar gjatë viteve të normave të ulëta. Vetëm në SHBA, një e katërta e borxhit publik do të maturohet nga 2025 deri në 2027, duke rritur ndjeshëm barrën e interesave mbi buxhetin federal.

Ekspertët e FMN-së paralajmërojnë se projektimet buxhetore historikisht kanë qenë tepër optimiste, dhe se realiteti me shumë gjasa do të jetë më i rëndë sesa parashikimet aktuale. Rreziku final? Një krizë borxhi që mund t’i detyrojë qeveritë të ndërmarrin masa drastike: rritje taksash, shkurtime të thella shpenzimesh ose, në skenarin më ekstrem, mospagim.

Nëse nuk ndërmerren masa sot, kriza fiskale globale mund të përshpejtohet në vitet e ardhshme — duke vënë në pikëpyetje stabilitetin ekonomik që vendet e zhvilluara kanë ndërtuar për dekada.