Nga Jon Henley, The Guardian

Presidenti i Francës, Emmanuel Macron, është nën një presion të madh për të shpallur zgjedhje të parakohshme parlamentare ose për të dhënë dorëheqjen, pasi ish?aleatët e tij i janë bashkuar kundërshtarëve duke kërkuar që ai të veprojë për t’i dhënë fund një krize politike që po përshkallëzohet në ekonominë e dytë më të madhe të BE?së.

Ish?kryeministri i parë i Macron, të martën i bëri thirrje presidentit të tërhiqej, mes zhgënjimit në rritje edhe brenda kampit të tij, për një nga periudhat më të këqija të kaosit politik në Francë që nga themelimi i Republikës së Pestë në vitin 1958.

Édouard Philippe, kryeministër nga viti 2017 deri në 2020 dhe tani udhëheqës i një partie të lidhur me Macron, tha se ai duhet të shpallë zgjedhje të parakohshme presidenciale sapo të miratohet buxheti për vitin e ardhshëm. Macron u rizgjodh në prill 2022 për një mandat pesëvjeçar, por që nga zgjedhjet e parakohshme legjislative të vitit 2024, të emëruarit e tij si kryeministra nuk kanë arritur të sigurojnë një shumicë parlamentare për të kaluar buxhetin. “Koha është thelbësore”, tha Philippe. “Nuk do të vazhdojmë atë që kemi përjetuar gjatë gjashtë muajve të fundit. Të tjera 18 muaj janë shumë dhe po e dëmtojnë Francën. Loja politike që po bëjmë sot është shqetësuese”.

Philippe, i cili sipas sondazheve është kandidati më i mirë i qendrës për zgjedhjet e ardhshme presidenciale, nuk ishte i vetëm mes ish?kryeministrave të Macron që u distancuan nga presidenti i goditur rëndë. Gabriel Attal, mandati i shkurtër i të cilit si kryeministri më i ri në historinë e Francës përfundoi vitin e kaluar kur Macron shpalli zgjedhjet e parakohshme që prodhuan parlamentin aktual të varur, tha se nuk i kuptonte më vendimet e presidentit.

Attal, i cili tani udhëheq partinë kryesore pro?Macron, i tha mediave franceze se pas konsumimit të pesë kryeministrave në më pak se dy vjet, ishte “koha për të provuar diçka tjetër”, duke kritikuar atë që e quajti “vendosmëria e Macron për të mbajtur kontrollin”.

Thirrjet erdhën pasi kryeministri në largim, Sébastien Lecornu, i cili u emërua vetëm 28 ditë më parë, dha dorëheqjen me kabinetin e tij 14?orësh të hënën, por u kërkua nga Macron të zhvillonte bisedime të fundit me liderët e partive për të provuar të siguronte mbështetje.

Macron i dha Lecornu deri të mërkurën në mbrëmje për të “përcaktuar një platformë veprimi dhe stabiliteti”. Megjithatë, si shenjë e vështirësive që ai përballet, e djathta ekstreme Rassemblement National (RN), partia më e madhe e vetme në parlament, refuzoi të merrte pjesë.

“Këto negociata të pafundme nuk synojnë më të mbrojnë interesat e popullit francez, por ato të vetë presidentit”, tha partia, e cila sipas sondazheve do të dilte e para në zgjedhjet e ardhshme parlamentare, por ka pak gjasa të siguronte shumicën.

Në një editorial të ashpër, Le Monde tha se kriza ishte një “farsë tragjike” dhe “një tjetër demonstrim i shpërbërjes” së mandatit të dytë të Macron që nga rizgjedhja e tij në vitin 2022. “Presidenti ndodhet në një krizë të madhe”, shkruante gazeta.

Gazeta kritikoi “të gjithë klasën politike franceze”, e cila sipas saj ishte “e paaftë të ngrihej në nivelin e sfidës”, duke preferuar të pozicionohej për zgjedhjet presidenciale të vitit 2027 në vend që të “ndërtonte një kompromis thelbësor për muajt në vijim”.

Franca ka qenë në krizë politike për më shumë se një vit, që nga zgjedhjet e vitit 2024, të thirrura si përgjigje ndaj suksesit të së djathtës ekstreme në zgjedhjet parlamentare evropiane të atij viti, që prodhuan një parlament të ndarë mes tre blloqeve pothuajse të barabarta: e majta, e djathta ekstreme dhe aleanca e qendrës së djathtë e Macron, pa shumicë.

Ndër opsionet e tjera, Macron mund të riemërojë Lecornu, të zgjedhë një kryeministër të ri, ndoshta një teknokrat jopartiak, i cili do të ishte i teti, ose të shpërndajë sërish parlamentin dhe të mbajë zgjedhje të reja legjislative.

Ai ka thënë prej kohësh se është i rezervuar për të mbajtur zgjedhje të reja legjislative, të cilat sipas sondazheve ka gjasa të prodhojnë sërish një parlament të ndarë, por të hënën la të kuptohej se mund të ishte i gatshëm ta bënte këtë nëse Lecornu dështon në misionin e tij të fundit.

Macron gjithashtu ka këmbëngulur vazhdimisht se nuk do të japë dorëheqjen para përfundimit të mandatit të tij në vitin 2027.

Thirrjet nga aleatët e Macron pasqyruan kërkesa të ngjashme nga kundërshtarët e presidentit si në të majtë ashtu edhe në të djathtën ekstreme, përfshirë presidentin e RN-së së djathtës ekstreme, Jordan Bardella, i cili të martën tha se edhe ai mbështeste zgjedhje të reja parlamentare ose një votim të parakohshëm presidencial.

“U bëj thirrje presidentit të republikës të dëgjojë vuajtjet në vend, të dalë nga izolimi i tij dhe të shpërndajë Asamblenë Kombëtare”, tha Bardella. “Duhet t’i kthehemi popullit francez që ata të zgjedhin vetë një shumicë”.

Të martën, Lecornu u takua me liderët e aleancës qendrore të Macron dhe me konservatorët e Les Républicains (LR), me partitë që raportohet se ranë dakord se gjetja e një marrëveshjeje për të kaluar urgjentisht buxhetin e planifikuar të kursimeve për vitin e ardhshëm duhet të jetë prioriteti kryesor.

Kriza politike po zhvillohet në sfondin e problemeve gjithnjë e më të thella financiare të Francës: raporti i borxhit ndaj PBB-së është i treti më i lartë në BE dhe pothuajse dyfish i tavanit të lejuar sipas rregullave të BE-së, ashtu si edhe deficiti i parashikuar buxhetor prej gati 6%.

Megjithatë, Lecornu do të ketë nevojë për mbështetjen e të tjerëve, përfshirë Partinë Socialiste (PS) të qendrës së majtë, për të pasur ndonjë shpresë për një shumicë në parlament për të miratuar legjislacionin. PS ka kërkuar “një ndryshim kursi” nën një “qeveri të majtë”.

Lecornu u bë kryeministri me mandatin më të shkurtër në historinë moderne të Francës kur dha dorëheqjen, duke u bërë kryeministri i pestë i vendit që nga rizgjedhja e Macron në vitin 2022 dhe i treti që nga shpërndarja e parlamentit vitin e kaluar.