“E papërfillshme! E papërfillshme!”, thotë prof. Paul Sereno nga Chicago, duke shprehur zemërimin e tij për shitjen me ankand në New York të një meteoriti të rrallë nga Marsi, i zbuluar para dy vitesh në Niger, një vend në Afrikën Perëndimore. Ky fragment i Planetit të Kuq, më i madhi i zbuluar ndonjëherë në Tokë, u shit për 4.3 milionë dollarë në Sotheby’s, ku blerësi dhe shitësi mbetën anonimë.

Profesori paleontolog, me lidhje të ngushta me Nigerin, beson se meteoriti duhet të rikthehet në vendin e origjinës. Megjithatë, nuk është e qartë nëse ndonjë nga paratë ka shkuar në Niger. Qeveria e Nigerit ka shprehur dyshime për ligjshmërinë e eksportit, duke ngritur shqetësime për trafikim të paligjshëm ndërkombëtar.

Meteoriti, i emëruar shkencërisht NWA 16788 (North-West Africa), u gjet në rajonin e Agadez në shkretëtirën e Saharës më 16 nëntor 2023 nga një “gjuetar meteoritesh” i paidentifikuar dhe më pas u shit nga komuniteti lokal te një tregtar ndërkombëtar. Ai më pas kaloi në një galeri private në Itali, ku u studiua nga profesorë të Universitetit të Firences, dhe u ekspozua shkurtimisht edhe në Itali dhe më pas në New York.

Sotheby’s thotë se të gjitha procedurat ndërkombëtare u ndoqën dhe dokumentacioni ishte në rregull gjatë gjithë procesit të eksportit dhe shitjes. Por hetimet nga Nigeri vazhdojnë për të zbuluar rrethanat e saktë të zbulimit dhe eksportit të meteoriti.

Prof. Sereno, themelues i organizatës NigerHeritage, kërkon rikthimin e trashëgimisë natyrore dhe kulturore të Nigerit, përfshirë meteoritet që bien nga hapësira. Ai thekson se ligjet ndërkombëtare nuk lejojnë nxjerrjen jashtë vendit të objekteve të rëndësishme për trashëgiminë kombëtare, dhe se marrëveshjet globale, si ato të UNESCO-s, përpiqen të rregullojnë tregtinë e këtyre objekteve, por për meteoritet ekzistojnë ende pasiguri ligjore.

Nigeri ka një ligj për mbrojtjen e trashëgimisë që përfshin “specimenet minerale”, por meteoritët nuk përmenden shprehimisht, duke krijuar kështu një boshllëk ligjor. Vendi tani po heton sesi një objekt kaq i rëndë dhe i dukshëm mund të jetë eksportuar pa lejen e autoriteteve.

Një situatë e ngjashme ka ndodhur edhe në Marok, ku gjetjet e shumta të meteoritëve kanë sjellë kërkesa për rregullim më të mirë të tregtisë së tyre. Profesoresha Hasnaa Chennaoui Aoudjehane nga Maroku thotë se meteoritet janë pjesë e trashëgimisë dhe identitetit kombëtar, dhe se është e rëndësishme të ruhen dhe mbrohen.

Prof. Sereno shpreson që shitja e meteoriti në Sotheby’s të nxisë autoritetet e Nigerit të veprojnë dhe që meteoriti të ekspozohet në një muze publik, ku do të diskutohet edhe pretendimi i hapur të Nigerit për pronësinë e tij.