Irani pretendon se ka raketa hipersonike dhe se i ka përdorur kundër Izraelit – ekspertët janë skeptikë

Irani po mburret se ka raketa hipersonike dhe madje thotë se ka nisur t’i përdorë ato kundër Izraelit.

Aktualisht nuk ka prova që Irani ka lëshuar realisht këto raketa, dhe ekspertët mbeten skeptikë ndaj këtij pretendimi.

Megjithatë, nëse përdoren, këto raketa shumë të shpejta mund të testojnë sistemin e mbrojtjes ajrore të Izraelit dhe të ndryshojnë rrjedhën e luftimeve mes këtyre dy armiqve të përbetuar.

—

Çfarë është një raketë hipersonike dhe pse konsiderohet kaq e rrezikshme?

Roja Revolucionare e Iranit deklaroi të mërkurën se kishte lëshuar drejt Izraelit raketa “Fattah 1” që pretendohet të jenë hipersonike. Por nëse këto raketa janë vërtet hipersonike është çështje diskutimi.

Në mënyrë të thjeshtë, raketat hipersonike janë çdo raketë që lëviz me shpejtësi më të madhe se Mach 5, pesë herë më e shpejtë se zëri. Shumë raketa balistike, të cilat ngjiten lart në atmosferë ose dalin jashtë saj, arrijnë zakonisht këtë shpejtësi.

Por në luftërat moderne, për të qenë hipersonike “të vërteta”, një raketë duhet të ketë sisteme të avancuara drejtimi që e bëjnë të manovrueshme dhe të paparashikueshme në trajektore — gjë që sfidon sistemet e mbrojtjes tradicionale, sipas ekspertit Jack Watling nga Royal United Services Institute.

Raketat balistike ndjekin një trajektore të parashikueshme, të cilën sistemet si Patriot (prodhuar nga SHBA) mund ta parashikojnë. Ndërkohë, raketat kruze ose hipersonike, që fluturojnë më ulët dhe ndjekin rrugë më komplekse, janë më të vështira për t’u ndaluar.

> “Radarët mund të shohin një raketë në një trajektore balistike sepse ndodhet mbi horizontin e radarit,” shpjegon Watling. “Nëse është një mjet hipersonik që rrëshqet (glide vehicle), fluturon më ulët dhe terreni (kodrat) pengon radarin. Kjo e redukton kohën për reagim, sepse raketa duket papritur dhe menjëherë pas saj godet.”

—

Kush ka raketa hipersonike ose po i zhvillon?

Sipas ekspertëve, vetëm SHBA dhe Kina kanë zhvilluar raketa hipersonike të brezit të ri — por asnjëra nuk i ka përdorur ende në betejë.

Shtete të tjera si Rusia, Koreja e Veriut dhe Pakistani kanë testuar ose përdorur raketa me teknologji të ngjashme, por më pak të sofistikuara.

Një raport i vitit 2022 nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve për Paqe në Stokholm (SIPRI) thekson se termi “hipersonik” shpesh përdoret në mënyrë të paqartë dhe nxit gara armatimesh, duke ushqyer frikën e mbetjes pas në teknologji.

SHBA po planifikon të vendosë raketa hipersonike në anije luftarake të padukshme, si dhe po zhvillon dhe teston programe të tjera.

Kina testoi raketën e saj të parë hipersonike në vitin 2017 dhe që atëherë ka ndërtuar një arsenal raketash që mund të kërcënojnë Havajin, Alaskën dhe madje edhe territorin kryesor të SHBA-së, sipas Pentagonit. Sekretari amerikan i Mbrojtjes Pete Hegseth ka paralajmëruar për investimet masive të Kinës në teknologji ushtarake, përfshirë edhe raketat hipersonike.

—

Çfarë kapacitetesh ka Irani?

Sipas Watling, shumica e vendeve nuk janë në gjendje të prodhojnë raketa që mund të përballojnë temperaturat dhe forcat ekstreme që vijnë me shpejtësinë hipersonike.

> “Është një detyrë jashtëzakonisht e komplikuar. Irani nuk ka kapacitetet për t’i prodhuar këto raketa,” tha ai.

Shumica e raketave që Irani ka përdorur kundër Izraelit arrijnë shpejtësi hipersonike, por janë gati fare të pa-manovrueshme, prandaj nuk konsiderohen raketa hipersonike të mirëfillta, sipas Yehoshua Kalisky, studiues në Institutin INSS në Izrael dhe ish-shkencëtar në industrinë e mbrojtjes izraelite.

Raketa Fattah 1, që Irani pretendon se ka përdorur, ka pasur sukses minimal. Izraeli thotë se Irani ka lëshuar mbi 400 raketa, por vetëm rreth 40 kanë shkaktuar dëme ose viktima.

> “Izraeli është në gjendje të ndalojë mbi 95% të raketave, sepse shpejtësia nuk është gjithçka,” thotë Kalisky. “Ajo që ka rëndësi është manovrueshmëria e raketave — dhe deri më tani, ato kanë qenë të kufizuara në këtë aspekt.”

Sipas Kalisky, Irani ka dy raketa më të avancuara, Khorramshahr dhe Fattah 2, të cilat do të ishin më të vështira për t’u kapur, por asnjëra nuk është përdorur ende në luftime. /noa.al