Nga: Samuel Samson

Këshilltar i Lartë pranë Byrosë për Demokraci, të Drejtat e Njeriut dhe Punën (DRL), Departamenti i Shtetit të SHBA

Marrëdhënia e ngushtë mes Shteteve të Bashkuara dhe Evropës shkon përtej afërsisë gjeografike apo marrëveshjeve të përkohshme politike. Ajo përfaqëson një lidhje unike, e formuar mbi bazën e kulturës së përbashkët, besimit, lidhjeve familjare, ndihmës reciproke në kohë të vështira, dhe mbi të gjitha, trashëgimisë së përbashkët civilizuese perëndimore.

Partneriteti ynë transatlantik qëndron mbi një traditë të pasur perëndimore që përfshin ligjin natyror, etikën e virtytit dhe sovranitetin kombëtar. Kjo traditë rrjedh nga Athina dhe Roma, kalon nëpër krishterimin mesjetar, drejt ligjit të zakonshëm anglez dhe kulmon në dokumentet themeluese të Amerikës. Deklarata e Pavarësisë, me pohimin revolucionar se njerëzit janë “të pajisur nga Krijuesi me të drejta të patjetërsueshme”, pasqyron mendimin e Aristotelit, Thomas Aquinas-it dhe figurave të tjera madhore evropiane që besonin se çdo njeri ka të drejta natyrore që nuk mund të mohohen apo përcaktohen nga qeveritë. Amerika mbetet borxhli ndaj Evropës për këtë trashëgimi intelektuale dhe kulturore.

Kjo lidhje e thellë është edhe arsyeja pse flasim hapur kur nuk biem dakord, dhe pse Administrata Trump po e ngre zërin në Evropë. Në Konferencën e Sigurisë në Mynih, Zëvendëspresidenti Vance tha qartë: “Ajo që më shqetëson është kërcënimi nga brenda: tërheqja e Evropës nga vlerat e saj më themelore — vlera që ndan me Shtetet e Bashkuara të Amerikës.”

Pas dy luftërave botërore shkatërruese, vendet evropiane kërkuan të shmangnin katastrofa të tjera duke ndërtuar struktura supranacionale që do t’i afronin shtetet mes tyre në fushën diplomatike dhe ekonomike. Forcat që e shtynin këtë vizion — përfshirë parti të krishtera dhe pro-demokratike — besonin në një transformim madhor: në një botë që do të kapërcente ndarjet kombëtare dhe fetare për të krijuar një epokë paqeje të paprecedentë. Liberalizmi global, duke kapërcyer kufijtë e kombit, traditës dhe kulturës, premtonte atë që Francis Fukuyama e quajti “fundi i historisë” — forma e përfundimtare e jetës politike.

Por sot, kjo premtim është rrënuar. Në vend të tij, kemi një fushatë agresive kundër vetë qytetërimit perëndimor. Nëpër Evropë, qeveritë kanë kthyer institucionet në armë kundër qytetarëve të tyre dhe kundër trashëgimisë sonë të përbashkët. Në vend që të forcojnë parimet demokratike, shumë vende janë kthyer në qendra të censurës digjitale, migracionit masiv, kufizimit të lirisë fetare dhe goditjes së vetëqeverisjes demokratike.

Këto prirje shqetësuese janë përkeqësuar vitet e fundit.

Në Mbretërinë e Bashkuar, policia ka arrestuar të krishterë si Adam Smith-Connor dhe Livia Tossici-Bolt vetëm sepse luteshin në heshtje jashtë një klinike aborti. Në vitin 2023, mbi 12,000 qytetarë britanikë u arrestuan për postime online, përfshirë komente kritike ndaj krizës së migracionit, që autoritetet i konsideruan si "fyerje të rëndë".

Në Gjermani, qeveria ka krijuar mekanizma për të monitoruar dhe censuruar fjalën online, me justifikimin se po lufton dezinformimin. Qytetarët që ngrejnë shqetësime legjitime për pasojat e globalizmit apo kritikojnë politikanët, rrezikojnë gjoba, etiketim si radikalë apo edhe kontrolle policore në shtëpi. Ligji i BE-së për Shërbimet Digjitale, që në teori mbron fëmijët nga përmbajtje të dëmshme, në praktikë po përdoret për të heshtur zërat kundërshtarë. Rregullatorë të pavarur kontrollojnë rrjetet sociale, përfshirë platforma amerikane si X, duke kërcënuar me gjoba të rënda për çdo mospërputhje me rregullat e censurës.

Kjo atmosferë ndikon edhe zgjedhjet në Evropë. Sekretari Rubio risolli në vëmendje rastin e partisë Alternative für Deutschland, e cila u etiketua si “ekstremiste” nga shërbimet sekrete gjermane, duke rrezikuar përjashtimin e saj nga zgjedhjet. Në Francë, kandidatja presidenciale Marine Le Pen u akuzua për shpërdorim fondesh dhe u përjashtua menjëherë nga gara, në shkelje të procedurave standarde. Ngjashëm, në Poloni dhe Rumani janë ndërmarrë masa kundër partive apo politikanëve të caktuar. Në të njëjtën kohë, vende të krishtera si Hungaria etiketohen padrejtësisht si autoritariste apo shkelëse të të drejtave të njeriut.

Këto taktika nuk janë të panjohura për amerikanët. Një strategji e ngjashme censure, demonizimi dhe përdorimi i burokracisë është përdorur edhe kundër Presidentit Trump dhe mbështetësve të tij. E gjitha kjo tregon se projekti liberal global nuk po e forcon demokracinë, por po e shtyp atë, së bashku me trashëgiminë perëndimore, në emër të një elite të shkëputur që i trembet popullit të vet.

Qasja jonë nuk është partiake, por parimore. Shtypja e fjalës, nxitja e migracionit masiv, sulmet ndaj lirisë fetare dhe manipulimi i zgjedhjeve rrezikojnë vetë themelin e partneritetit transatlantik. Një Evropë që mohon rrënjët e saj shpirtërore dhe kulturore, që e trajton traditën si rrezik dhe që përqendron pushtetin në struktura të pakontrolluara, është një Evropë më e dobët përballë kërcënimeve të jashtme dhe kalbëzimit të brendshëm.

Për këtë arsye, paqja në Evropë dhe në botë nuk kërkon refuzimin e trashëgimisë sonë të përbashkët, por ringjalljen e saj.

Sekretari Rubio ka qenë i qartë: Departamenti i Shtetit do të veprojë gjithnjë në interesin kombëtar amerikan. Prirjet autoritare në Evropë ndikojnë jo vetëm mbi qytetarët evropianë, por edhe mbi sigurinë, ekonominë dhe liritë e vetë SHBA-ve, përfshirë të drejtën për fjalë të lirë të qytetarëve dhe kompanive amerikane.

Shpresa jonë është që Evropa dhe Shtetet e Bashkuara të riangazhohen me trashëgiminë perëndimore, dhe që qeveritë evropiane t’i japin fund përdorimit të institucioneve kundër qytetarëve që e mbrojnë atë trashëgimi. Nuk do të biem gjithmonë dakord për gjithçka, por veprime konkrete nga ana e qeverive evropiane për të garantuar lirinë e shprehjes politike dhe fetare, kufij të sigurt dhe zgjedhje të drejta, do të ishin hapa të mirëpritur.

Shtetet e Bashkuara mbeten të përkushtuara ndaj një partneriteti të fortë me Evropën dhe për bashkëpunim në objektiva të përbashkëta të politikës së jashtme. Por ky partneritet duhet të mbështetet në trashëgiminë tonë të përbashkët, jo në një konformizëm globalist. Marrëdhënia jonë është tepër e rëndësishme, historia jonë shumë e vlefshme dhe rreziqet ndërkombëtare shumë të mëdha për ta lënë këtë lidhje të shpërbëhet.

Në të dy anët e Atlantikut, duhet të mbrojmë vlerat e kulturës sonë të përbashkët, në mënyrë që qytetërimi perëndimor të mbetet burim i virtytit, lirisë dhe përparimit njerëzor për brezat që vijnë. /përktheu dhe redaktoi noa.al