Në 100 ditët e para të tij, Presidenti Donald Trump ushtroi pushtetin e vet me një shtrirje dhe intensitet që nuk ka një krahasim të lehtë historik.

Veprimet e tij synojnë të rrëzojnë arkitekturën e New Deal dhe Great Society, por nuk ndalen vetëm aty. Ai po risheh gjithashtu edhe ortodoksinë republikane të Reagan-it për tregtinë e lirë dhe aleancat ndërkombëtare të forta. E gjithë kjo në funksion të ndryshimit rrënjësor të rolit të qeverisë në jetën amerikane dhe të vendit në botë.

Për të zbatuar pjesë të vizionit të tij, ai përdori personin më të pasur të botës, Elon Musk, për të shkatërruar fuqinë punëtore federale, duke vendosur vetëm pas faktit nëse shkurtimet kishin shkuar shumë larg.

Trump gjithashtu shpalli në mënyrë të njëanshme fuqinë për të rimodeluar aleancën pas Luftës së Dytë Botërore me Evropën, e cila kishte ruajtur paqen për gati 80 vjet. Presidenti republikan bëri deklarata emergjente të jashtëzakonshme për të rishkruar rregullat e tregtisë globale, duke shkaktuar panik në tregje dhe kryeqytete anembanë botës. Ai gjithashtu urdhëroi largimin e migrantëve drejt një burgu në Salvador pa shqyrtim gjyqësor.

Më tej, ai ka goditur drejtpërdrejt ligjin, median, shëndetin publik dhe kulturën, duke tentuar t’i nënshtrojë të gjitha, dhe me njëfarë suksesi të papritur.

Shumë nga veprimet e tij ishin premtuar gjatë fushatës, por ai i zbatoi me një agresivitet brutal.

Këtu është një pasqyrë e 100 ditëve më të rëndësishme të një presidencë amerikane që nga koha e Franklin D. Roosevelt, përgatitur nga një staf i gjerë gazetarësh të Associated Press.

Ekonomia

Trump është përpjekur ta përkulë ekonominë amerikane sipas dëshirës së tij. Por një forcë mbetet e pandikuar: tregjet financiare.

Trump thotë se rezultati i tarifave të tij do të jetë “i mrekullueshëm.” Deri tani, kanë qenë tre muaj të vështirë, me rënien e besimit të konsumatorëve, tundjet e tregjeve të aksioneve dhe humbjen e besimit të investitorëve në politikat e tij. Është kthyer në një kohë ankthi në vend të një epoke të artë të premtuar të begatisë.

Trump premtoi të luftonte atë që ai e quajti shpërdorim, mashtrim dhe abuzim në qeveri. Ai caktoi Musk për të udhëhequr këtë përpjekje.

Musk e trajtoi këtë detyrë me etikën e tij të drejtuesit të teknologjisë: shkatërro gjërat, pastaj shiko çfarë do të rregullosh. Shkarkimet ishin të përhapura dhe pa dallim. Programet u eliminuan me analiza të kufizuara. Pasojat njerëzore iu lanë të tjerëve për t’i zgjidhur.

Emigracioni

Goditja ndaj imigracionit të paligjshëm ishte kënga e fushatës së Trumpit, dhe është fusha ku ai ka mbështetjen më të madhe.

Ai ka ndjekur këtë premtim duke zbatuar disa nga politikat më të ashpra të imigracionit në historinë e vendit, edhe pse deportimet masive të premtuara ende nuk janë realizuar.

Trump aktivizoi Ligjin e Armiqve të Huaj të vitit 1798 për të deportuar migrantët me procedura të kufizuara ligjore, dhe e përdori për të dërguar qindra anëtarë të supozuar të bandave venezuelase në një mega-burg në Salvador, në kundërshtim me një urdhër gjykate.

Hakmarrja

Trump hyri në detyrë duke premtuar "hakmarrje" për mbështetësit e tij.

Ai e përmbushi këtë premtim që në ditën e parë dhe pothuajse çdo javë më pas, me veprime kundër prokurorëve që e kishin hetuar dhe firmave ligjore që i kishin punësuar ata. Ai sulmoi ish-zyrtarët që e kishin kritikuar ose kishin pohuar, me të drejtë, se ai kishte humbur zgjedhjet presidenciale të vitit 2020 ndaj demokratit Joe Biden.

Trump urdhëroi pezullimin e certifikatave të sigurisë për mbi 40 ish-zyrtarë të inteligjencës që kishin nënshkruar një letër gjatë fushatës së vitit 2020 duke deklaruar se historia e laptopit të Hunter Biden mbante shenjat e një fushate ruse të ndikimit.

Departamenti i Drejtësisë i Trumpit shkarkoi prokurorët që e kishin hetuar në kuadër të ekipit të prokurorit special Jack Smith dhe kërkoi emrat e agjentëve të FBI-së që kishin marrë pjesë në hetimet për trazirat e 6 janarit 2021 në Kapitol.

As universitetet kryesore të vendit nuk u kursyen.

Gjykatat, gjyqtarët dhe sundimi i ligjit

Trump ka thënë vazhdimisht se do të ndjekë urdhrat e gjykatave federale. Por kjo nuk e ka ndaluar përmendjen e një krize kushtetuese të mundshme për moszbatimin e vendimeve të tyre.

Urdhrat ekzekutivë për të riformuar qeverinë federale po përballen me mbi 150 padi mbi çështje që shkojnë nga punonjësit federalë të shkarkuar dhe imigracioni deri te të drejtat e personave transgjinorë.

Gjykatësit kanë bllokuar pjesë të axhendës së administratës në dhjetëra raste. Administrata ka argumentuar se gjykatësit individualë nuk duhet të kenë fuqinë për të lëshuar ndalesa kombëtare.

Administrata gjithashtu ka apeluar shpejt shumë urdhra në Gjykatën e Lartë, e cila ka një shumicë konservatore.

Diplomacia dhe marrëdhëniet ndërkombëtare

Trump ka refuzuar rendin botëror të pas Luftës së Dytë Botërore që ka formuar bazën për stabilitetin dhe sigurinë globale.

Ai ka refuzuar aleancat e vjetra dhe ka sugjeruar të zvogëlojë praninë e trupave amerikane në Evropë. Aleatë të hershëm si Gjermania dhe Franca kanë sugjeruar se nuk mund të varen më nga Uashingtoni.

Trump gjithashtu premtoi një fund të shpejtë të luftërave në Ukrainë dhe Gaza, deri tani pa ndonjë efekt të madh.

Në të njëjtën kohë, ai ka kërkuar që SHBA të aneksojë Grenlandën, të rimarrë kontrollin e Kanalit të Panamasë dhe ta bëjë Kanadanë shtetin e 51-të amerikan.

Kongresi

Kongresi po tregohet pothuajse i pafuqishëm përballë kësaj Shtëpie të Bardhë.

Trump po teston, sfidon dhe madje edhe bullizon Kongresin në mënyra të papara – duke shkatërruar agjencitë qeveritare, deportuar migrantë ligjorë, hetuar armiqtë e perceptuar dhe tronditur ekonominë – duke i sfiduar hapur ligjvënësit që të kundërshtojnë.

Me kontrollin republikan të Shtëpisë së Bardhë dhe Kongresit, GOP ka një mundësi të rrallë për të shtyrë përpara një agjendë të fortë partizane.

Por Trump ka treguar se nuk ka gjithmonë nevojë për Kongresin për të arritur qëllimet e tij.

Ushtria

Në tre muajt e fundit, Pentagoni është tronditur nga largimi i drejtuesve kryesorë ushtarakë, përfshirë oficerët e vetëm me katër yje gra, kryetarin e Shefave të Shtabit – një gjeneral me ngjyrë – dhe avokatët më të lartë ushtarakë.

Shefi i mbrojtjes, Pete Hegseth, është zhytur në skandale.

Ai dërgonte detaje të operacioneve ushtarake përmes aplikacionit të pasigurt Signal. Kjo u pasua nga spastrimi i stafit të tij kryesor.

Trump tha se ushtria ishte bërë “woke” dhe veproi shpejt për të ndryshuar politika të vjetra, përfshirë urdhrin ekzekutiv për të larguar personat transgjinorë nga shërbimi ushtarak, i cili është pezulluar nga gjykatat.

Shëndeti publik

Në Departamentin e Shëndetit dhe Shërbimeve Njerëzore, janë shkurtuar 10,000 vende pune. Janë ndërprerë miliarda dollarë financime për kërkime shkencore. Takimet publike për diskutimin e vaksinave janë anuluar.

Sekretari i Shëndetit, Robert F. Kennedy Jr., ka bërë fushatë për ndalimin e pijeve të gazuara nga programet e ndihmës ushqimore dhe për heqjen e florit nga uji i pijshëm.

Ai gjithashtu është përballur me kritika të forta për refuzimin për të nisur një fushatë vaksinimi, ndërsa epidemia e fruthit është përkeqësuar, duke infektuar qindra fëmijë dhe duke shkaktuar dy vdekje.

Energjia dhe mjedisi

Trump ka anuluar fokusin e Biden për klimën dhe ka përqafuar "dominimin energjetik amerikan".

Ai krijoi Këshillin Kombëtar për Dominimin Energjetik dhe urdhëroi që të rritet prodhimi i karburanteve fosile si nafta dhe gazi natyror dhe të hiqen barrierat rregullatore.

Ai ka tërhequr SHBA nga marrëveshja e Parisit për klimën dhe ka çmontuar rregullat për ndotjen e ajrit dhe të ujit.

Arti dhe kultura

Trump ka shkurtuar miliona dollarë fonde për artistë, biblioteka, muze dhe teatrot, duke akuzuar këto institucione si promotorë të agjendës "woke".

Qendra Kennedy, Fondi Kombëtar për Artet, Fondi Kombëtar për Humanitetet dhe institucionet e tjera të themeluara në vitet 1960 janë bërë objektiva të veprimeve të tij.

Media

Shumë gazetarë mendonin se një mandat i dytë i Trumpit do të ishte një sfidë për industrinë e tyre. Por pak prej tyre e kuptuan se sa shumë.

Administrata e re ka zhvilluar një luftë agresive, madje edhe inovative, kundër shtypit që nga dita e parë në detyrë. Ajo është përballur në gjykatë me CBS News dhe Associated Press, ka kërkuar të shpërbëjë Voice of America të drejtuar nga qeveria dhe ka dërguar Komisionin Federal të Komunikimeve kundër rivalëve të perceptuar mediatikë.

Shtëpia e Bardhë ka ngritur kanale të reagimit të shpejtë në rrjetet sociale, që mbajnë një rrjedhë të vazhdueshme kundërpërgjigjesh për të “mbajtur përgjegjëse lajmet e rreme”.

"Administrata Trump është në një fushatë për të bërë gjithçka që mundet për të zvogëluar dhe penguar gazetarinë në Shtetet e Bashkuara," tha Bill Grueskin, profesor i gazetarisë në Universitetin Columbia.

E ardhmja e Voice of America, Radio Free Europe/Radio Liberty dhe shërbimeve të ngjashme që për dekada kanë ofruar lajme të paanshme në vende ku ato mungojnë, po negociohet në gjykatë.

Associated Press paditi administratën pasi kjo e fundit i uli aksesin ndaj aktiviteteve presidenciale për shkak se nuk pranoi të përdorte terminologjinë e Trumpit për të riemërtuar Gjirin e Meksikës, duke fituar një vendim gjyqësor që konfirmoi se qeveria nuk mund të ndëshkonte organizatën për ushtrimin e fjalës së lirë.

Foto: AP