Nga Johnny Ryan për The Guardian / Përktheu dhe redaktoi: noa.al 

Johnny Ryan

Evropa po nxitohet për t’u riarmatosur. Komisioni Evropian po krijon një fond mbrojtjeje prej 150 miliardë eurosh dhe u bën thirrje vendeve anëtare të investojnë edhe 650 miliardë euro të tjera.

Gjermania ka hequr dorë nga kufizimi i borxhit publik për të investuar qindra miliarda euro në mbrojtje. Polonia do të trajnojë çdo mashkull në moshë për të luftuar, duke synuar një ushtri prej 500 mijë vetësh.

Presidenti i Letonisë ka kërkuar që e gjithë Evropa të rikthejë shërbimin e detyrueshëm ushtarak, ashtu si Letonia. Madje edhe Irlanda neutrale po blen avionë luftarakë.

Nuk është çudi që industria e mbrojtjes në Evropë po lulëzon. Brenda vetëm disa muajsh, çmimet e aksioneve të disa prej prodhuesve më të mëdhenj të armëve janë rritur ndjeshëm. Por, pavarësisht këtij pulsi të ri ushtarak, kontinenti po ecën në gjumë drejt katastrofës.

Evropa mund ta forcojë guaskën e saj dhe të mprehtësojë kthetrat, por ka bërë shumë pak për të mbrojtur barkun e butë – atë të manipulimit politik. SHBA po tërhiqet përballë Rusisë në çështjen e Ukrainës jo për shkak të disfatës ushtarake, por për shkak të shpërbërjes politike të brendshme.

Kjo histori është përsëritur shumë herë në historinë evropiane. Tukididi rrëfente se si Athina dhe Sparta përhapnin përçarje dhe kultivonin tradhtarë në kampet e njëra-tjetrës. Udhëheqësit evropianë duhet ta kujtojnë këtë mësim dhe të përballen me tre realitete të reja.

Së pari, SHBA po shndërrohet në një shtet autokratik dhe armiqësor ndaj aleatëve të vet. “Ndriçimi i Errët”, dikur një ëndërr e disa figurave në Silicon Valley, po bëhet realitet. Fjalimi i JD Vance në Konferencën për Sigurinë në Mynih në shkurt, ku sulmoi udhëheqësit evropianë për refuzimin e bashkëqeverisjes me partitë e ekstremit të djathtë, tregoi se mbështetja e Elon Musk për AfD-në në Gjermani dhe ekstremistë të tjerë të djathtë në BE ka mbështetje të heshtur zyrtare amerikane. E njëjta gjë vlen edhe për paraqitjen e Donald Trump me Conor McGregor në Ditën e Shën Patrikut. Nëse nuk ka një ndryshim në politikën amerikane, BE duhet të mbrohet nga përpjekjet amerikane për të minuar demokracinë liberale në Evropë.

Së dyti, kompanitë amerikane, të cilat veprojnë gjithnjë e më autokratikisht, kontrollojnë çdo platformë digjitale madhore që evropianët përdorin për të debatuar dhe ndarë lajme – me përjashtim të TikTok-ut, që është kinez. Madje edhe organizatat mediatike evropiane varen nga Google dhe kompani të tjera amerikane të teknologjisë për të ardhura online. Trump mund të poshtërojë ose paralizojë oligarkët që kontrollojnë këto kompani.

Për shembull, vetëm dy ditë pasi mori kontrollin e drejtpërdrejtë mbi Komisionin Federal të Tregtisë në shkurt, kjo agjenci filloi hetimin për censurimin e mundshëm të lëvizjes MAGA nga platformat teknologjike. Trump ka edhe mjete të tjera presioni, siç është fuqia për të bllokuar ose miratuar kontrata miliardëshe me qeverinë – siç e përjetoi Jeff Bezos kur kompania e tij Amazon humbi një kontratë prej 10 miliardë dollarësh gjatë mandatit të parë të Trump, pas ndërhyrjes së tij.

Kontrolli i Trump është edhe personal: ai ka kërcënuar hapur se do të fuste në burg Mark Zuckerberg për gjithë jetën. Është e arsyeshme të mendohet se oligarkët e teknologjisë do të bëjnë çfarë ai u thotë.

Së treti, makina manipuluese e teknologjisë së madhe është tani një kërcënim real për demokracinë evropiane. Rrjetet sociale, të ndërtuara mbi algoritme që personalizojnë çfarë sheh secili përdorues, janë tashmë burimi kryesor i informacionit politik për evropianët nën 30 vjeç. YouTube, TikTok dhe Instagram përdorin algoritme për të zgjedhur se çfarë i shfaqet çdo përdoruesi në “feed”-in e tij. Ata na ndjekin për të mësuar dëshirat dhe frikërat tona më të thella dhe përdorin këtë informacion për të na shërbyer përmbajtje që na mban të lidhur.

Këto algoritme shtypin gazetarinë e besueshme, amplifikojnë disa zëra dhe censurojnë të tjerë. Për më shumë se një dekadë, algoritmet e pafinesuara dhe të motivuara nga fitimi të teknologjisë së madhe kanë shtyrë evropianët drejt ekstremizmit. Tani, me Trump në krye, Evropa përballet me një sulm të qëllimshëm algoritmik për të sjellë në pushtet autoritarë nëpër kontinent.

Brukseli ka treguar një mosinteresim të çuditshëm ndaj këtij momenti vendimtar. Zyrtarët e Komisionit Evropian ende flasin për “dialogë rregullatorë” të ngadaltë me firmat teknologjike. Ata tregojnë për hetimet ndaj kompanive si Meta dhe X sipas Aktit për Shërbimet Digjitale të vitit 2022. Këto janë të vlefshme, por të pamjaftueshme.

Çfarë bëjmë në muajt në vijim do të përcaktojë nëse demokracia liberale evropiane do të mbijetojë apo do të humbasë përgjithmonë. Investimi në mbrojtje do të jetë i kotë nëse fuqitë e huaja – qofshin SHBA, Rusia apo Kina – mund të forcojnë bashkëpunëtorë autoritarë brenda kufijve të BE.

BE duhet të ndalojë menjëherë algoritmet e kompanive teknologjike në territorin e saj, të paktën deri sa të provohet se ato nuk janë të rrezikshme për demokracinë. Pa këtë amplifikim artificial, përmbajtjet ekstreme do të duhet të konkurrojnë sërish me videot e maceve dhe postimet e zakonshme të njerëzve. Me platforma si X të kthyer në një gjendje para-algoritmike, postimet e Musk nuk do të shtyhen më me forcë nëpër feed-et tona. Do të kemi ende platforma digjitale, por ekstremizmi do të rikthehet si përjashtim, jo si normë.

Ursula von der Leyen premtoi vitin e kaluar një “mburojë demokratike” për të mbrojtur Evropën nga manipulimi zgjedhor i huaj. Hapi i parë i saj duhet të jetë çaktivizimi i algoritmeve rekomanduese. Një mënyrë për ta arritur këtë është të ushtrohet presion politik mbi Irlandën, e cila është përgjegjëse për zbatimin e ligjit evropian të të dhënave për shumicën e kompanive të teknologjisë së madhe, por nuk ka vepruar. Në vend të kësaj, sipas sinjalizueses Sarah Wynn-Williams, Irlanda është kthyer në një përkrahëse të industrisë së teknologjisë. Por von der Leyen duhet të aktivizojë edhe kompetencat vendimtare të Komisionit.

“Mburoja demokratike” rrezikon të kthehet në një mozaik masash të vakëta dhe gjysmake. Kryeqytetet evropiane duhet të kërkojnë veprim të menjëhershëm si nga Komisioni, ashtu edhe nga Irlanda. Trump nuk mund të lejohet të kontrollojë prapaskenat e debatit politik evropian. Evropianët duhet të kenë lirinë për të komunikuar me njëri-tjetrin pa ndërhyrje apo censurë nga jashtë. Kjo krizë është po aq urgjente sa edhe riarmatimi.

Johnny Ryan është drejtor i Enforce, njësi e Këshillit Irlandez për Liritë Civile

Foto: AP