Trump thotë se tarifat e larta mund ta kishin parandaluar Depresionin e Madh. Historia thotë të kundërtën

Nga Will Weissert – Associated Press, përktheu noa.al

Në ditët e para të Depresionit të Madh, kongresmeni republikan nga Oregoni, Willis Hawley, dhe senatori republikan nga Utah, Reed Smoot, menduan se kishin gjetur mënyrën për të mbrojtur fermerët dhe prodhuesit amerikanë nga konkurrenca e huaj: tarifat.

Presidenti Herbert Hoover e nënshkroi Aktin e Tarifave Smoot-Hawley në vitin 1930, edhe pse shumë ekonomistë paralajmëruan se këto tarifa do të nxisnin hakmarrje nga vendet e tjera – dhe pikërisht kjo ndodhi. Ekonomia amerikane u fundos edhe më thellë në një krizë financiare shkatërruese, nga e cila nuk doli deri në Luftën e Dytë Botërore.

Shumica e historianëve e shohin sot Smoot-Hawley si një gabim që e përkeqësoi ndjeshëm një situatë të keqe ekonomike. Por tarifat kanë tani një kampion të ri: Presidentin Donald Trump.

Ashtu si Hoover, Trump u zgjodh kryesisht për shkak të përvojës së tij në botën e biznesit. Inxhinier, financier dhe humanitar me përvojë ndërkombëtare, Hoover mori detyrën në vitin 1929 si një drejtor energjik, i etur për të promovuar partneritete publike-private dhe për të përdorur fuqinë e shtetit për të nxitur rritjen ekonomike. “Çdokush jo vetëm që mund të bëhet i pasur, por edhe duhet të bëhet i pasur,” deklaroi ai në fjalimin inaugures. Më pas thirri një seancë të posaçme të Kongresit për të mbrojtur më mirë fermerët amerikanë me “ndryshime të kufizuara të tarifave.” Në vend të kësaj, presidenti i 31-të përjetoi Depresionin e Madh.

Trump, i cili tani mbron me forcë një politikë të gjerë tarifash që ka tronditur tregjet globale, argumenton se SHBA-të janë themeluar mbi taksa të larta për mallrat e importuara.

Por sipas tij, vendi hoqi dorë nga këto tarifa kur krijoi taksën federale mbi të ardhurat në vitin 1913. “Në vitin 1929 gjithçka përfundoi papritur me Depresionin e Madh. Dhe kjo nuk do të kishte ndodhur nëse ata do të kishin qëndruar me politikën e tarifave,” tha Trump gjatë shpalljes së planit të tij për tarifa javën e kaluar.

Duke iu referuar Smoot-Hawley, ai shtoi: “Ata u përpoqën të rikthenin tarifat për të shpëtuar vendin tonë, por ishte vonë. Ishte tepër vonë. Nuk kishte më çfarë të bëhej – duhej vite për t’u rikuperuar nga ai depresion.”

Në të vërtetë, SHBA vazhdoi të mbante tarifa të larta edhe pas vitit 1913, dhe interpretimi i Trump për atë që shkaktoi Depresionin e Madh – si dhe për reagimin e administratës Hoover – nuk përputhet me faktet historike.

Gary Richardson, profesor ekonomie në Universitetin e Kalifornisë, Irvine, thotë se tarifat e larta ndihmuan për të zhvendosur industrinë në SHBA. “Por ne hoqëm dorë nga to sepse, si vendi lider në teknologji, nuk i konsideronim më të nevojshme.”

“Kur ishim më të fuqishëm, pas Luftës së Dytë Botërore, detyruam pjesën tjetër të botës të ndjekë një regjim tarifash të ulëta, sepse mendonim se kjo ishte në interesin tonë,” shton Richardson, ish-historian i sistemit të Rezervës Federale. “Tani, po kthehemi tek diçka tjetër.”

Tarifat që nga viti 1789

George Washington nënshkroi Aktin e Tarifave të vitit 1789, legjislacioni i parë i madh i miratuar nga Kongresi, që vendoste një taksë 5% për shumë mallra të importuara. Meqenëse nuk ekzistonte taksa federale mbi të ardhurat, këto tarifa shërbenin si burim të ardhurash për qeverinë dhe si mbrojtje për prodhuesit amerikanë.

Pas Luftës së 1812, që kishte ndërprerë tregtinë me Britaninë e Madhe, SHBA miratoi tarifa të tjera në vitin 1817 për të mbrojtur prodhimin vendas, sidomos tekstilet. Tarifat e larta u ruajtën për dekada, veçanërisht për të mbuluar borxhet e Luftës Civile.

Akti i Tarifave të vitit 1890 i ngriti taksat në 49.5% për mbi 1.500 artikuj. Promotor i kësaj mase ishte kongresmeni republikan nga Ohio, William McKinley, më vonë president dhe një nga figurat e preferuara të Trump. Por kjo politikë solli rritje çmimesh dhe rënie ekonomike, sidomos pas Panikut të vitit 1893, kur papunësia arriti në 25%. Kjo periudhë njihej si “depresioni i madh” para se të ndodhte Depresioni i Madh i vërtetë.

Taksat mbi të ardhurat zëvendësojnë tarifat

Taksa kombëtare mbi të ardhurat u bë e përhershme kur Kongresi miratoi Amendamentin e 16-të në vitin 1909, i cili u ratifikua në vitin 1913. Përkundër asaj që thotë Trump, ekonomia u rrit më tej, e nxitur nga teknologjitë si telefoni dhe konsumi pas Luftës së Parë Botërore.

Vitet ‘20 panë një bum ndërtimi dhe rritje të prodhimit industrial, veçanërisht për produkte konsumi si automjetet. Indeksi Dow Jones u rrit gjashtëfish – nga 63 pikë në 1921 në pothuajse 400 në 1929.

Politika e tarifave të larta vazhdoi me Aktin Fordney-McCumber të vitit 1922, që vendosi nivelet më të larta të taksave ndaj importeve në historinë amerikane – duke nxitur kundërpërgjigje tarifore, ashtu si ka ndodhur me Kinën dhe vendet e tjera ndaj tarifave të Trump.

‘E Marta e Zezë’ dhe Depresioni i Madh

Ekonomia filloi të ngadalësohej kur Fed-i rriti normat e interesit në vitin 1928 dhe 1929 për të ftohur një flluskë tregu. Kjo solli pasoja në Britani dhe Gjermani, duke ngadalësuar shpenzimet globale dhe nisur një recesion në SHBA në verën e 1929.

Depresioni i Madh filloi me “Të Martën e Zezë”, më 29 tetor 1929, kur një panik në treg solli kolapsin e bursës, duke zhdukur kursimet e mijëra investitorëve. Me rënien e kërkesës, fabrikat mbylleshin dhe punëtorët pushoheshin.

Në vitet që pasuan, papunësia në SHBA arriti në 25% dhe prodhimi ekonomik ra gati 30%. Mijëra banka falimentuan dhe miliona amerikanë humbën shtëpitë.

Smoot-Hawley

Hawley, kryetar i Komisionit për Taksat dhe Mjetet e të Ardhurave në Dhomën e Përfaqësuesve, fillimisht kërkoi mbrojtje për fermerët. Por ligji përfundimtar shkoi shumë më tej, duke përdorur tarifa të larta për të mbrojtur gjithashtu sektorin e prodhimit. Ai kaloi në Dhomën e Përfaqësuesve në maj 1929.

Senatori Smoot, që drejtonte Komitetin për Financat në Senat, ndihmoi në kalimin e ligjit edhe në Senat në mars të vitit 1930. Ligji i harmonizuar, që më vonë do të njihej si Akti Smoot-Hawley, u miratua nga Kongresi në qershor të atij viti.

Hoover ishte i pavendosur, veçanërisht pasi më shumë se 1.000 ekonomistë amerikanë nënshkruan një letër ku kërkohej veto ndaj ligjit. Por ai e nënshkroi aktin, duke deklaruar: “Asnjë ligj për tarifa nuk është miratuar ndonjëherë, dhe as do të miratohet ndonjëherë nën sistemin aktual, që të jetë i përsosur.”

Kjo përbën një ndryshim të madh krahasuar me Trump-in, një biznesmen dhe yll televizioni që u rrit në pasuri dhe nuk kishte përvojë në qeverisje para se të zgjidhej president në vitin 2016.

Trump ka qenë gjithmonë përkrahës i tarifave si mënyrë për të mbrojtur ekonominë dhe prodhimin amerikan, shpesh në kurriz të partnerëve ndërkombëtarë tregtarë. Ai ka anashkaluar Kongresin në disa raste duke shpallur “emergjencë ekonomike” për të vendosur tarifa njëanshëm.

Akti Smoot-Hawley rriti tarifat mesatarisht me 20% për mijëra mallra të importuara, duke nxitur kundërpërgjigje nga partnerët kryesorë tregtarë të SHBA-ve. Bashkëpunimi ndërkombëtar ra gjithashtu në fusha jo-tregtare, përfshirë mbrojtjen, duke lehtësuar rrugën për ngritjen e Hitlerit, tha Richardson.

“Në disa industri pati përfitime,” pranon Richardson për efektin e Smoot-Hawley. “Por në përgjithësi, njerëzit në SHBA dhe në të gjithë botën ishin humbës.”

Prodhuesit amerikanë panë si humbeshin tregjet ndërkombëtare për produktet e tyre, ndërsa prodhimi dhe shpenzimet konsumatore ranë edhe më tej. Hawley humbi zgjedhjet paraprake republikane në Oregon në vitin 1932, ndërsa Smoot u mund në nëntor po atë vit, kur Franklin D. Roosevelt mposhti Hoover-in për presidencën.

Smoot, Hawley dhe Hoover vazhduan të mbronin politikat e tyre tarifore për vite me radhë, duke fajësuar tregtinë ndërkombëtare, politikat monetare të jashtme dhe demokratët për problemet ekonomike të Amerikës.

Ekonomia nuk nisi të rimëkëmbej deri në fillimin e Luftës së Dytë Botërore në vitin 1939, kur kërkesa për prodhim fabrikash u rrit ndjeshëm.

Në dhjetor të vitit 1930, Hoover deklaroi: “Depresioni ekonomik nuk mund të shërohet nga veprimet legjislative apo deklaratat e ekzekutivit. Plagët ekonomike duhet të shërohen nga veprimet e qelizave të trupit ekonomik – prodhuesit dhe konsumatorët vetë.”

Foto: AP