Nga PAOLO DI STEFANO | Corriere della Sera

Është ndarë nga jeta në moshën 74-vjeçare autorja nga një familje nomade që denoncoi “riedukimin” e dhunshëm të qeverisë.

Mariella Mehr

Më 5 shtator ajo vdiq në Zyrih, ku lindi në vitin 1947, por Mariella Mehr nuk kishte jetuar vetëm një jetë të vetme. Si fëmijë, vajza e një nëne Yenisch (popullsia e tretë nomade evropiane), ajo ishte viktimë e programit eugenik Kinder der Landstrasse (fëmijët e rrugës) të organizuar nga Pro Juventute nga viti 1926 deri në 1973: ishte një "shpëtim".

Ky program planifikonte të "çrrënjoste fenomenin e ciganëve" duke i larguar fëmijët nga nënat (të cilat sterilizoheshin).

Fëmijët u mbyllën në institucione ku u ndërruan emrat në mënyrë që prindërit të mos i gjurmonin dhe në fund përfunduan në kujdestari tek familjet fshatare.

Në librat e saj autobiografikë, Mehr tregoi për përdhunimet dhe goditjet elektrike që pësoi, për sterilizimin e detyruar që iu nënshtrua në moshën 24-vjeçare, pasi lindi një djalë, të cilin ia kishin marrë.

E mbyllur, si nëna e saj, në një qendër psikiatrike, Mariella e kishte kaluar pjesën më të madhe të fëmijërisë pa folur, më pas ia besuan familjes Ticino, e cila e dergoi në një azil tjetër.

Në moshën 19-vjeçare ajo u martua me shpresën për të rimarrë fëmijën, të cilon e mori, por pas divorcit e humbi përsëri.

"Shtoje zemërimin, fëmijë, do të të ngrohë, do të të lejojë t’i mbijetosh këtij ferri të akullt," shkruajti ajo në Steinzeit, libri i saj i parë, i botuar në gjermanisht (gjuhën e saj) në 1981. Zemërimi është motori i gruas dhe shkrimtares Mariella Mehr: alkoolike, e droguar për shkak të depresionit dhe ankthit, rebele.

"Ferri i saj i akullit" zgjati 31 vjet, derisa iu nënshtrua terapisë "për të shpetuar nga çmenduria", siç shkruante Anna Ruchat, përkthyesja dhe mikesha e saj në italisht: "Tema e emancipimit nëpërmjet vuajtjes do të refuzohet në romanet e saj në forma të ndryshme – zemërimi, dëshire për hakmarrje, ftohje emocionale – dhe më pas do të bëhen shtylla kurrizore e trilogjisë së dhunës”.

Pas gati dy vitesh burg Mariella prezantohet në familjen kujdestare të vogëlushit të saj, duke u lutur që të mund ta mbajë me vete për disa javë. Ajo tha duke buzëqeshur në një intervistë të vitit 2006: “Kur policia erdhi për ta kërkuar për ta kthyer në Pro Juventute, unë thashë: prisni këtu. U ktheva te dera me thikën më të gjatë që kisha në kuzhinë dhe i kërcënova: ose do ju vras ose do më vrisni. Ata u larguan dhe gjithçka përfundoi kështu. ‘‘Në vitin 72 filloi betejën e gjatë të denoncimit publik kundër atij “spastrimi etnik” në Zvicër.

Një vit më pas, programi u mbyll dhe u deshën vite që Pro Juventute të bënte zyrtarisht mea culpa duke pranuar se djemtë dhe vajzat shpesh ishin abuzuar seksualisht.

Kjo është, me pak fjalë, historia e jetëve të shumta (dhe betejave) të Mariella Mehr. Trilogjia narrative "e dhunës" përfshin romanet Labambina (botuar nga Effigie në 2006), Il brand (Tufani, 2005), Accusata (Effigie, 2008). Libra të shkruar në Toskanë, ku ajo kishte vendosur të shpërngulej për shumë vite (deri në vitin 2014), pothuajse e verbuar për shkak të një sëmundjeje të patrajtuar në fëmijëri: në të tre romanet, kujtesa e Mehrit vë në skenë disa alter ego, të cilët vuajnë. Zhgënjimi, abuzimi, pakënaqësia, heshtja në një klimë halucinacioni në rritje janë dhënë me një prozë mjaft ekspresioniste.

Më vjen ndërmend Agota Kristof, autorja hungareze e internuar në Zvicër, autore e Trilogjisë së qytetit të K., ka një mizori të ngjashme. “Të shkruarit nuk i largon fantazmat, nuk shkruaj për të hequr qafe dhimbjen”, thotë ajo. Lajme nga mërgimi është një përmbledhje poezish që, me San Colombano dhe me antologjinë Secili i lidhur me zinxhir në orën e tij (Einaudi, 2014, përkthyer edhe nga Ruchat) ofrojnë delirin e dhimbjes, por edhe qartësinë e vizionit, mes magjepjes dhe mizorisë:

“E përhumbur në errësirë / peizazhin e pafund / si një bishë e egër / në mes / të natës / të qeshura / të thermuara / në trekëmbëshin e kohës / dhimbja lutet / për dhembshuri".

Përktheu: Jak Simoni