Transmetuar më 13-08-2022, 23:46

Marrja e kontrollit të Kabulit nga talibanët më 15 gusht 2021 solli përsëri në pushtet lëvizjen e vijës së ashpër në Afganistan, gati 20 vjet pasi u rrëzuan nga pushtimi i SHBA-së pas sulmeve të 11 shtatorit. Një vit që nga ajo kohë ka qenë katastrofik për vendin.

Pasi bota ndërpreu fondet, ekonomia tashmë e rrënuar e Afganistanit u shemb pothuajse brenda natës, duke e çuar pothuajse të gjithë popullsinë në varfëri dhe duke lënë miliona njerëz të paaftë për të ushqyer veten.

Asnjë vend nuk e ka njohur ende sundimin e talebanëve. Pasi sinjalizuan fillimisht se do të ishin më të moderuar se në kohën e tyre të mëparshme në pushtet, talebanët dyshohet se u kthyen në një linjë të ashpër, duke shtypur të drejtat e grave, duke lejuar pak kritika dhe duke vendosur kontroll më të madh mbi shtypin.

Këtu është një afat kohor i ngjarjeve të rëndësishme në lidhje me pushtimin e Talibanëve dhe sundimin pasues që noa.al ju sjell përmes raportimit nga Associated Press.

____

29 shkurt 2020 — Administrata e Presidentit të SHBA Donald Trump nënshkruan një marrëveshje me talebanët ku palët bien dakord për tërheqjen e trupave amerikane nga Afganistani deri më 1 maj 2021. Talebanët premtojnë të ndalojnë sulmet ndaj amerikanëve. Por ata shtojnë sulmet ndaj forcave të qeverisë afgane, të cilat fillojnë të shpërbëhen me pasi u reduktua mbështetja taktike amerikane.

14 prill 2021 – Presidenti Joe Biden thotë se 2,500-3,500 trupat e mbetura amerikane në Afganistan do të tërhiqen deri më 11 shtator 2021 për t’i dhënë fund "luftës së përjetshme" të Amerikës.

Maj-Gusht 2021 – Përshpejtimi i fitimit të terrenit nga talebanët. Rrethet anembanë vendit bien në duart e kryengritësve, ndonjëherë me një luftë të vështirë. Nga mesi i gushtit, ata kontrollojnë pothuajse të gjithë vendin, duke përfshirë shumicën e qyteteve të mëdha.

15 gusht 2021 – Talibanët marshojnë në Kabul ndërsa presidenti i mbështetur ndërkombëtarisht Ashraf Ghani largohet nga vendi.

16 gusht 2021 – Mijëra civilë grumbullohen në aeroportin ndërkombëtar të Kabulit, duke shpresuar të hipin në avionë, ndërsa trupat dhe zyrtarët amerikanë organizojnë fluturime evakuimi. Në skenat kaotike, disa shihen duke u kapur në anët e avionit që ngrihet. Të paktën dy dihet se kanë rënë për vdekje.

18 gusht 2021 — Në konferencën e parë për shtyp të talebanëve, zëdhënësi Zabihullah Mujahid premton se nuk do të ketë hakmarrje ndaj ish-ushtarëve, duke thënë se talebanët do t’i lejojnë gratë të punojnë dhe të studiojnë "por brenda kornizës së Islamit".

26 gusht 2021 — Kamikazët dhe personat e armatosur të grupit të Shtetit Islamik vranë mbi 170 afganë dhe 13 trupa amerikane në një sulm ndaj turmave që përpiqeshin të evakuoheshin në aeroportin e Kabulit. Disa ditë më vonë, një sulm amerikan me dron vret 10 civilë, duke përfshirë shtatë fëmijë; Pentagoni fillimisht këmbëngul se sulmi kishte në shënjestër autorët e sulmit në aeroport, por më vonë pranoi se ishte një gabim.

Gusht 2021 — Marrja e vendit prej talebanëve pason ngrirjen e aseteve prej 8 miliardë dollarësh të Afganistanit të mbajtura jashtë vendit, shumica në SHBA. Gjithashtu janë bllokuar miliarda të planifikuara për të shkuar atje, si dhe ndihma të tjera që mbulonin pjesën më të madhe të buxhetit të qeverisë.

Pothuajse brenda natës, ekonomia edhe ashtu e dobët, shembet. Shumë afganë humbasin punët e tyre ndërsa çmimet rriten. Gjatë muajve të mëtejshëm, miliona njerëz bëhen të paaftë për të përballuar ushqimin; shumë objekte mjekësore mbyllen, në pamundësi për të pasur furnizime ose për të paguar stafin.

Shtator 2021 – Shkollat ​​rihapen nëpër Afganistan. Vajzat deri në klasën e gjashtë lejohen të kthehen në klasa, ashtu si edhe gratë në disa universitete private. Mbi klasën e gjashtë, megjithatë, vajzat nuk lejohen të kthehen, me disa përjashtime lokale.

7 shtator 2021 — Talibanët shpallin formimin e një qeverie të përkohshme, të përbërë tërësisht nga burra talebanë, pavarësisht presionit ndërkombëtar për diversitet më të madh. Talibanët sugjeruan se mund të zgjerohet më vonë për të përfshirë fraksione të tjera, por që nga ajo kohë, kabineti qeveritar ka mbetur kryesisht i njëjtë.

12 shtator 2021 – Fluturimet e ndihmave rifillojnë drejt Kabulit, ndërsa OKB-ja përshpejton atë që do të bëhet një përpjekje masive ndihme për të mbajtur gjallë afganët në një fatkeqësi humanitare në zhvillim. Në më pak se një muaj që nga marrja e pushtetit nga Talibanët, numri i familjeve që raportojnë konsum të pamjaftueshëm të ushqimit është 13 pikë përqindjeje në 93% të popullsisë, sipas shifrave të OKB-së. Shefi i Programit Botëror të Ushqimit, David Beasley paralajmëron se 14 milionë njerëz përballen me pasiguri akute ushqimore, "duke dhkuar në prag të urisë, pasi ata nuk e dinë se ku është vakti i tyre i ardhshëm".

11 shkurt 2022 – Presidenti i SHBA Joe Biden lëshon një urdhër ekzekutiv që mban gjysmën e 7 miliardë dollarëve në asetet afgane të ngrira në Shtetet e Bashkuara për çështje gjyqësore që përfshijnë viktimat e sulmeve të 11 shtatorit. Sipas tij, 3.5 miliardë usd do tu jepen familjeve të viktimave të 11 shtatorit 2001. Ai urdhëron që 3.5 miliardë dollarët e tjerë të përdoren për të mirën e Afganistanit; që atëherë zyrtarët amerikanë kanë zhvilluar bisedime me talebanët se si t’i përdorin ato para.

23 mars 2022 – Në ditën kur shkollat ​​e mesme po hapen, talebanët befas anulojnë një premtim për të lejuar vajzat mbi klasën e gjashtë të ndjekin shkollat. Vajzave që u paraqitën në ditën e parë të mësimit u thuhet të shkojnë në shtëpi. Anulimi mendohet se erdhi pasi liderët e linjës së ashpër në mesin e udhëheqjes talebane nuk u pajtuan për kthimin e vajzave më të mëdha në shkollë.

30 Mars 2022 — Numri i afganëve që jetojnë nën kufirin e varfërisë po i afrohet me shpejtësi shifrës 97% të popullsisë, paralajmëron kreu i Programit të Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara, Achim Steiner. Në vitin 2020, diçka më pak se gjysma e popullsisë së Afganistanit jetonte në varfëri.

7 maj 2022 – Ministria e Virtytit dhe Zëvendës Ministrisë së Talibanëve lëshon urdhra që të gjitha gratë në publik duhet të veshin rroba që mbulojnë plotësisht trupin dhe fytyrën përveç syve. Ai i këshillon ata të qëndrojnë në shtëpi nëse nuk kanë punë të rëndësishme jashtë shtëpisë. Islami obligon që femrat në moshë të rritur të mbulojnë hiret duke lënë jashtë veshjes duart deri në kyçe, këmbët deri në kyçe dhe fytyrën.

22 qershor 2022 – Një tërmet i fuqishëm godet një rajon të largët të Afganistanit lindor, duke vrarë më shumë se 1,100 njerëz. Talebanët luftojnë me ekipet e shpëtimit, duke nënvizuar mungesën e burimeve dhe nevojën për ndihmë.

27 korrik 2022 — Amnesty International nxjerr një raport duke thënë se politikat talebane po “mbytin” gratë në çdo nivel të jetës së tyre, duke vënë në dukje kufizimet në shkollë dhe punën, rritjen e martesave të fëmijëve dhe shtypjen e aktivisteve.

31 korrik 2022 – SHBA vret liderin e al-Kaidës Ayman al-Zawahri në një sulm me dron në Kabul, ku ai kishte qëndruar prej muajsh. Zyrtarët amerikanë akuzuan talebanët se e kishin strehuar atë në kundërshtim me Marrëveshjen e Dohas. /noa.al