Të shtunën e kaluar, 20 shkurt, një "Boeing 777-200" i kompanisë “United Airlines”, u detyrua të ulej menjëherë pas ngritjes në Denver, aeroportin e Kolorados, për shkak të një dëmtimi serioz të motorit të djathtë, që mori flakë në ajër.

Avioni – i drejtuar për në Honolulu, Hawaii – mbante 231 pasagjerë dhe anëtarë të ekuipazhit, ndërsa të gjithë u ulën të padëmtuar.

Por mbeturinat e motorit të dëmtuar, ranë midis shtëpive në Broomfield, afër Denverit, për fat të mirë pa prekur askënd në tokë.

Dyshimet dhe pyetjet janë të shumta, kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të dini se çfarë ka ndodhur në të vërtetë.

Çfarë ndodhi me fluturimin ‘328’ të United?

Një inspektim i parë vizual nga hetuesit amerikanë të NTSB, tregon se një pjesë metalike e ventilatorit të përparmë të motorit, mungon plotësisht, ndërsa një tjetër është prishur. Shpërthimi, përveç humbjes së pjesëve të tjera të motorit, shkaktoi rënien e mbetjeve të djegura që ranë në tokë.

Çfarë lloj motori është?

Ai ishte një "Pratt & Whitney 4000", një prodhim që nga viti 1984 dhe në fakt gjendet te avionët e prodhuar mbi njëzet vjet më parë. Zakonisht çdo motor i këtij modeli, kontrollohet tërësisht çdo 13.500 orë fluturimi apo më shumë.

Sa kompani e kanë këtë motor?

Duke marrë parasysh vetëm aeroplanët komercialë të përdorur për transportin e pasagjerëve, këto janë disa linja ajrore: ‘United Airlines’ në SHBA, ‘All Nippon Airways’ dhe ‘Japan Airlines’ në Japoni, ‘Korean Air’ dhe ‘Asiana Airlines’ në Korenë e Jugut.

Çfarë vendosën autoritetet kombëtare?

Ajo amerikane, FAA, ka kërkuar të intensifikojë inspektimet në aeroplanë me atë lloj specifik të motorit.  Pastaj, me një procedurë emergjente, kërkoi të kontrollonte kushtet e secilit motor ‘PW4000’ përpara se të jepte dritën për t’u ngritur të ‘Boeing 777’. Nga një llogaritje e shpejtë, janë të paktën 8,772 pjesë metalike për 22 orë punë për aeroplan (për një çift motorësh). Më herë, ‘United’ i kishte lënë në tokë avionë të tillë që i kishte pasur në shërbim me këto karakteristika.

Autoritetet japoneze vendosën t’i ndalojnë ato menjëherë, ndërsa autoritetet britanike mbyllën hapësirën e tyre ajrore për avionët me motorë të tillë. E fundit, sipas rendit të kohës në vend, u pa korrikun e kaluar.

A është ky aksidenti i parë për këtë motor?

Jo, dhe kjo është ajo që shtang më shumë grupin hetimor. Një dinamikë e ngjashme ndodhi gjithashtu në shkurt, por tre vjet më parë dhe gjithmonë me një aeroplan të ‘’United’: një fluturim që u ngrit nga San Francisco (me 363 pasagjerë dhe 10 anëtarë të ekuipazhit) dhe drejtuar për në Honolulu, u ul në Hawaii me një motor të dëmtuar pas shkëputjes së një pjese të tij.

Modeli ishte i njëjtë me atë të aksidentit të së shtunës: PW4000. Kohët e fundit, një ‘Boeing 777’ i ‘Japan Airlines’, më 4 dhjetor kishte probleme me motorin, gjithashtu edhe ai me PW4000.

Sa aeroplanë janë nën vëzhgim?

Në një deklaratë zyrtare, Boeing – i cili ndërton trupin e avionit, por jo motorët – shpjegoi se ka 128 avionë, në të gjithë botën, të pajisur me PW4000.

Nga ana tjetër, baza e të dhënave të specializuara ‘Cirium’, ka 127 ekzemplarë që do të duhet të inspektohen.

Në flotën totale, është më pak se 0.5%. Nëse, nga ana tjetër, fusha kufizohet vetëm në ‘Boeing 777’, sipas ‘Cirium’, kjo është 8.3%: nga këto, më shumë se gjysma (67) janë ndaluar prej muajsh për shkak të rënies së trafikut të shkaktuar nga Covid-19.

Deri më sot, 1,227 ‘Boeing 777’ kanë instaluar motorë GE90, 185 avionë të tjerë kanë motorë ‘Trent 800’, ndërsa ‘PW4000’ gjenden në 127 ose 128 njësi.

Me sa duket, problemi do të qëndronte në një nën-model specifik ‘PW4000’, që është i pranishëm në 24 aeroplanë.

A mund të fluturojë një aeroplan me një motor?

Po, shpjegojnë ekspertët, gjithashtu falë edhe trajnimit të komandantëve dhe oficerëve të parë që kryhet dy herë në vit.

Me pak fjalë, manovra parashikon stabilizimin e avionit dhe miratimin e të gjitha masave për të "izoluar" motorin jashtë funksionit nga pjesën tjetër të avionit, duke filluar me ndërprerjen e furnizimit me karburant.

Si bëhet inspektimi i motorëve?

Mes një avioni dhe një tjetri, zakonisht bëhet fjalë për të parë pamjen e jashtme të tij, duke u përpjekur të kuptohet nëse ka ndonjë anomali.

Më pas, motorët në mënyrë periodike i nënshtrohen inspektimeve më të thelluara. Për çështjen nën hetim, sipas Greg Feith, një ish-hetues i NTSB, ‘Pratt & Whitney’ do të inspektojë ‘PW4000’-ën e saj: kjo, sepse me ligj është e vetmja kompani që ka të drejtë të kontrollojë fletët e ventilatorit. Secili motor do të dërgohet në fabrikat ‘Pratt & Whitney’.

A është ky një problem tjetër për Boeing?

Jo, përgjigjet Faith: “Boeing ndërton trupin e avionit, ndërsa motorët janë bërë nga ‘Pratt & Whitney’. Herën e fundit. kur pashë aeroplanin, motori u prish dhe mori flakë dhe avioni nuk u bë".

Pra, do të ishte një çështje e palidhur me ato që kishin të bënin me ‘Boeing 787’, ‘737 Max’ dhe ‘777X’ (ende në prodhim).

Kjo, pasi avioni është një grup pjesësh të blera nga kompani të ndryshme. Nëse, për shembull, avioni është bërë nga ‘Boeing’ ose ‘Airbus’, orenditë e brendshme, porositen nga kompanitë e specializuara (duke filluar me ato që prodhojnë vendet), sistemi i argëtimit në bord nga një kompani tjetër. E njëjta gjë vlen edhe për motorët.

Sa kushtojnë motorët?

Çmimet varen nga disa faktorë, veçanërisht nga numri i pjesëve të porositura. Shifra është rreth 15 milionë dollarë. Prodhuesit shesin turbo-motorë me një kosto që zakonisht është e dobishme për klientin, por sepse ata mbështeten në fitimin e kontratave të mirëmbajtjes që zakonisht zgjasin me vite dhe janë të shtrenjta.

Për shembull: një kontratë e fundit midis një kompanie ajrore evropiane dhe ‘Pratt & Whitney’ përfshinte blerjen e 6 motorëve ‘PW4000’ dhe një kontratë mirëmbajtjeje 10-vjeçare për 180 milionë dollarë.

Çfarë ndodhi me pasagjerët në fluturimin e së shtunës?

Ata u hipën në të njëjtën ditë në një tjetër ‘Boeing 777’ të ‘United’ dhe fluturuan për në destinacionin e tyre. Kuriozitet i vogël: ishte i njëjti avion i përfshirë në aksidentin e shkurtit 2018. /e.a/noa.al/

Burimi dhe fotot: "Corriere della Sera"