Drejtuesit e BE-së arrijnë marrëveshjen, për fondin e rimëkëmbjes prej 750 miliardë eurosh pas samitit maratonë. Plani do të ndihmojë në mbështetje financiare për rindërtimin e Evropës pas Covid-19.

Kancelarja gjermane Angela Merkel ndihmoi në orkestrimin e marrëveshjes.

Udhëheqësit e BE-së arritën marrëveshjen për paketën financiare të rimëkëmbjes si pasojë e koronavirusit, që do t’i hapë rrugë Komisionit Evropian për të marrë një hua masive në tregjet e kapitalit, për herë të parë në histori.

Pas disa ditë debatesh, ndonjëherë edhe të hidhura, krerët e qeverive të bllokut ranë dakord për një paketë prej 750 miliardë eurosh, që synon të financojë përpjekjet për lehtësimin e ekonomisë, pas pandemisë, në të gjithë BE. Marrëveshja e arritur u dha fillimisht nga Charles Michel, presidenti i Këshillit Evropian, dhe u përshëndet nga Emmanuel Macron, presidenti francez, si një "ditë historike për Evropën".

Fondi i rimëkëmbjes përmes një analize nga FT, raporton NOA.al, përqendrohet në një program prej 390 miliardë eurosh grantesh për vendet anëtare, të dobësuara ekonomikisht nga pendemia – ndonëse shuma është pak më e vogël se paketa 500 miliardë euro e propozuar fillimisht nga Berlini dhe Parisi. Liderët gjithashtu nënshkruan buxhetin e ardhshëm shtatë-vjeçar të BE, i cili do të të jetë me vlerë 1.074 trilion Euro.

Marrëveshja, e orkestruar nga Angela Merkel, kancelarja gjermane dhe Michel, është fryti i negociatave maratonë që filluan në Bruksel mëngjesin e së premtes. Ky ishte edhe samiti i dytë më i gjatë në historinë e bllokut, pas atij të vendosur në takimin e Nice, 2000.

Zonja Merkel përshëndeti marrëveshjen si përcaktimin e ri të "themeleve financiare në BE për shtatë vitet e ardhshme". Kancelarja shtoi: "Evropa ka treguar që është në gjendje të ringrihet edhe pas shkatërrimit, në një terren të ri, dhe në një situatë shumë të veçantë, siç është kjo."

Udhëheqësit debatuan për të zgjidhur disa mosmarrëveshje, sepse shtetet "të kursyera" – Austria, Danimarka, Holanda dhe Suedia – ishin kundër idesë së lejimit të BE-së që të huazojë para dhe t’i dorëzojë si shpenzime buxhetore, për vendet anëtare.

Edhe pas fillimit të samitit, ata vazhduan të insistojnë që të zvogëlojnë shumën dhe grantet, që komisioni do të mund të jepte, përpara se të vendosnin përfundimisht për shifrën prej 390 miliardë eurosh.

Çmimi për këtë ishte një rritje mbi zbritjet e buxhetit.

Margaret Thatcher, ish-kryeministrja britanike, futi e para mekanizmin e çmimeve të pagimit, më 1984, por kohët e fundit vendet e udhëhequra nga Franca kanë bërë presion për heqjen e zbritjeve, pas Brexit.

Përkundrazi, zbritjet u rishfaqën gjatë diskutimeve si një mjet i rëndësishëm për negociatat,  në debatin mbi përgjigjen e Evropës ndaj koronavirus. Rritja vjetore e Austrisë do të dyfishohet në 565 milion euro në vit krahasuar me propozimet e mëparshme, ndërsa zbritja e Holandës do shkojë nga 1.57 miliardë Euro në 1.92 miliardë euro, dhe prandaj ky vend ishte kundër.

Pritet të përfitojnë nga kjo marrëveshje vende me borxh të lartë si Italia, Greqia, Portugalia dhe ndonjë tjetër.

Gjermania dhe Suedia gjithashtu nuk do të favorizohen, në krahasim me planet e mëparshme, nga kjo tryezë. Zbritja e Gjermanisë do të jetë e pandryshuar. Zonja Merkel tha se vendimi për të rritur zbritjet ishte "i dhimbshëm", por i domosdoshëm.

Edhe Macron foli për marrëveshjen e siguruar. "Ky negociim i gjatë u arrit me vështirësi. Ndonjëherë nga mosmarrëveshjet – apo konceptime të ndryshme të Evropës," tha ai.

Për të arritur një marrëveshje, udhëheqësit vendosën edhe shkurtimin e fondeve  për programet e BE-së, krahasuar me propozimet e mëparshme, një vendim që Ursula von der Leyen, presidenti i komisionit, e përshkroi edhe si "keqardhje".

U shfuqizua një instrument i aftësisë paguese që do të ndihmonte në rikapitalizimin e kompanive luftuese me vlerë 26 miliardë euro. Shpenzimet e lartpërmendura të parashikuara për t’u shtuar në programin shkencor "Horizon" të BE-së u zvogëluan rrënjësisht në krahasim me propozimet e mëparshme, dhe "Fondi i Vetëm i Tranzicionin", me qëllim për të ndihmuar vendet më të varfëra që zvogëlojnë emetimet e tyre të karbonit, u shkurtuan nga 30 miliardë Euro në 10 miliard Euro.

Negociatat e zgjatura krijuan ndarje të thella mbi gatishmërinë e qeverive për të bashkuar fuqinë e tyre financiare. Splitet duhej të kapërceheshin përmes një kompleksi komplekse kompromisesh.

Mark Rutte, kryeministri Holandez, siguroi të drejtën e "frenës emergjente" që do t’i lejonte çdo vendi të ngrejë shqetësime se një tjetër nuk po i respektonte premtimet për të reformuar ekonominë e tij, me qëllim për t’i dhënë të drejtë përkohësisht të ndaloë transferimet e parave të rimëkëmbjes së BE.

Por, për të akomoduar ndjeshmërinë e qeverive të tjera, mekanizmi është i kufizuar me kohën. Teksti përfundimtar thotë se liderët e BE-së duhet "si rregull" të marrin jo më shumë se tre muaj për të adresuar ndonjë ankesë. Vendimi përfundimtar zyrtarisht është lënë në duart e komisionit.

Një tjetër pikë interesante gjatë bisedimeve ishte se si duhet të shpërndahen paratë, në lidhje edhe me respektimin e shtetit të së drejtës. Kritikët kanë pretenduar se ka pasur shkelje të pavarësisë gjyqësore në Poloni, sikurse kanë pretenduar se normat demokratike janë gati të minuara në Hungari. Por një përjashtim i mundshëm i tyre, në këto kushte të vështira, nuk u prit mirë nga kryeministri hungarez Viktor Orban, i cili kërcënoi për të bllokuar tërë paketën e rimëkëmbjes.

Për këtë çështje, një grup liderësh të udhëhequr nga Znj. Merkel dhe Krisjanis Karins, Kryeministri Letonez, punuan për një plan kompromisi që do të lejonte bllokimin e disa pagesave për një vend, ku vërehen shkelje të sundimit të ligjit.

Pas samitit, Zonja Merkel tha që mekanizmi i sundimit të ligjit nuk do të "veçojë një ose dy vende" – si referencë ndaj kundërshtimeve nga Polonia dhe Hungaria, ose sipas planit të mëparshëm për të sanksionuar qeveritë e tyre.

/NOA.al