Një herë në muaj, Atdhe Gashi e merr rrugën drejt lindjes, nga shtëpia e tij në Prishtinë drejt Mramorit, fshati ku ai u lind para 53 viteve.

Saherë që shkon atje, ai viziton varrin e babait, i cili vdiq vitin e kaluar në moshën 74 vjeçare.

Babai i Gashit, Skenderi, ishte profesor dhe, për më shumë se dy dekada, kreu i Departamentit të Gjuhës Shqipe në Universitetin e Vjenës. Por përkundër se e gjeti veten mirë në Austri, Skenderi vazhdimisht e dinte se trupi i tij do të prehej në Mramor, në fund të një rruge të ngushtë e cila gjarpëron drejt kodrës.

“Ai e shkroi në testament se donte të varrosej këtu,” tha Gashi, një bletar shtatshkurtër, me dyshtetësi kosovare dhe austriake. “Një ditë edhe unë do të varrosem në të njëjtin vend, pranë të afërmve të mi.”

Skender Gashi, një shqiptar i Kosovës, ishte një nga 3,765 kosovarët e vdekur që janë sjellë për t’u varrosur në Kosovës ndërmjet viteve 2017 dhe 2019, sipas të dhënave nga Ministria e Punëve të Brendshme e Kosovës.

Me qindra mijëra kosovarë që jetojnë jashtë vendit, kryesisht në Evropën perëndimore, riatdhesimi itë vdekurve është bërë një industri multi-milionëshe, e përsëritur në shkallë të ndryshme në tërë Ballkanin, nga ku për çdo vit dhjetëra-mijëra njerëz braktisin vendet e tyre të cilat u ngritën nga pluhuri i ish-federatës jugosllave.

Përderisa tërhiqen nga shtetet më të zhvilluara të Evropës perëndimore për shkak të mundësisë për një pagesë më të mirë dhe standard më të lartë të jetesës, shumë nga ta tashmë e dinë se, të vdekur, do të kthehen.

“I varrosur në atdhe”

Xhamia e Monchengladbach në Dyseldorf, Gjermani, ku shërben imami Kadriolli. Foto: Imami Kadriolli

Ballkani ka një histori të gjatë të emigracionit, së fundmi në formë të qindra- mijëra ‘gastarbaiter’-ëve që braktisën Jugosllavinë socialiste nga vitet 1960 e këtej para se shpërbërja e përgjakshme e shtetit të tyre federal të nxisë një valë refugjatësh. Paqja nuk e ka ndalur trendin; rajoni po pëson hemorragji të të rinjve të ngopur nga varfëria, korrupsioni dhe polarizimi politik.

Në vitin 2013, Astrit Salihu braktisi vendlindjen e tij, Kosovën, dhe shkoi në qytetin perëndimor të Gjermanisë, Dyseldorf, ku e hapi një kompani funeralesh të cilën e quajti Atdhe.

Salihu, 34 vjeçar, merret me rreth 100 kërkesa në vit për kthim të kufomave nga Evropa perëndimore në Ballkan, jo vetëm në Kosovë.

“Ne kryejmë të gjithë dokumentacionin, nga spitali në aeroport,” tha Salihu për BIRN. “Shumica e bashkëatdhetarëve tanë duan që të varrosen në atdhe,” tha ai.

Salihu tha se kostoja për një familje sillet mes 2,500 dhe 5,000 euro, varësisht nga vendi ku ka vdekur personi, sa shpejt familja dëshiron që t’i kthehet kufoma dhe nga faktorë tjerë që e komplikojnë procesin.

“Dy vjet më parë, vdiq një i moshuar malazez dhe e kishte lënë amanet që të mos transportohet me aeroplan por me veturë,” tha Salihu. Kompania ia faturoi atij 4,500 euro. “Ishte pak e çuditshme për mua,” tha ai.

Por ai tha se kompania “është e gatshme të bëjë gjithçka që familja dëshiron, përfshirë edhe thirrjen e një prifti ose imami”.