Një analizë e publikuar në gazetën më të madhe amerikane “New York Times” me autor Tom Jefferson, studiues i Shëndetit Publik në Oksford, ka dalë në përfundimin se masat anti-Covid ishin të pavlera. Edhe pse në Shqipëri dhe kujdo në botë u trumbetua se masat anti-Covid do të rezultonin të suksesshme, nuk ndodhi aspak kështu, pasi shumë qytetarët humbën jetën, pavarësisht se iu bindën urdhrave. Gazeta Shqip, po sjellë për lexuesin të plotë artikullin, ku mes të tjerash sipas analizimit të të dhënave shihen si pavlerë edhe masat e tjera si larja e duarve, distancimi fizik apo ajrimi. Nga krahasimi i të dhënave është gjetur se shtetet që kishin masa kufizuese më të ashpra nuk kanë patur të dhëna më të mira se në ato shtete ku kufizimet ishin minimale.

Analiza më rigoroze dhe gjithëpërfshirëse e studimeve shkencore të kryera mbi efikasitetin e maskave për reduktimin e përhapjes së sëmundjeve të frymëmarrjes – përfshirë COVID-19 – u publikua në fund të muajit të kaluar. Përfundimet e tij, tha Tom Jefferson, studiuesi i shëndetit publik në Oksford, i cili është autori kryesor i tij, ishin të paqarta. “Nuk ka asnjë provë që ” – maskat – “bëjnë ndonjë ndryshim”, i tha ai gazetares Maryanne Demasi. Por prisni, prisni. Po maskat N95, në krahasim me maskat kirurgjikale ose prej pëlhure me cilësi më të ulët? “Nuk ka asnjë ndryshim – asnjë prej tyre”, tha Jefferson. Po në lidhje me studimet që fillimisht i bindën politikëbërësit të impononin mandate maskash? “Ata ishin të bindur nga studime jo të rastësi.

Higjiena e duarve dhe distancimi fizik Po në lidhje me dobinë e maskave në lidhje me masat e tjera parandaluese, si higjiena e duarve, distancimi fizik apo filtrimi i ajrit? “Nuk ka asnjë provë që shumë nga këto gjëra bëjnë ndonjë ndryshim.” Këto vëzhgime nuk vijnë nga askund. Jefferson dhe 11 kolegë e kryen studimin për Cochrane, një organizatë jofitimprurëse britanike që konsiderohet gjerësisht standardi i artë për rishikimet e saj të të dhënave të kujdesit shëndetësor. Përfundimet u bazuan në 78 prova të kontrolluara të rastësishme, gjashtë prej tyre gjatë pandemisë COVID, me gjithsej 610,872 pjesëmarrës në shumë vende. Dhe ata gjurmojnë atë që është vërejtur gjerësisht në Shtetet e Bashkuara: Shtetet me kufizim maskash nuk dolën më mirë kundër COVID sesa ato pa. Asnjë studim – apo studim i studimeve – nuk është kurrë i përsosur. Shkenca nuk është kurrë absolutisht e vendosur. Për më tepër, analiza nuk vërteton se maskat e duhura, të veshura siç duhet, nuk kishin asnjë përfitim në nivel individual. Njerëzit mund të kenë arsye të mira personale për të veshur maska dhe mund të kenë disiplinën për t’i mbajtur ato vazhdimisht. Zgjedhjet e tyre janë të tyre.

Por kur bëhet fjalë për përfitimet e maskimit në nivel popullsie, verdikti është: Vënia e maskave ishte pa efekt. Kishin të drejtë ata skeptikë që talleshin me tërbim si “mashtrues” dhe herë pas here u censuruan si “dezinformatorë” për kundërshtimin e masave. Eksper tët që mbështetën masat ishin gabim. Në një botë më të mirë, do t’i duhej grupit të fundit të pranonte gabimin e tij, së bashku me kostot e tij të konsiderueshme fizike, psikologjike, pedagogjike dhe politike. Mos llogarisni në të. Në dëshminë e Kongresit këtë muaj, Rochelle ëalensky, drejtoreshë e Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, vuri në pikëpyetje mbështetjen e analizës Cochrane në një numër të vogël provash të kontrolluara të rastësishme specifike për COVID dhe këmbënguli që udhëzimet e agjencisë së saj për maskimin në shkolla nuk do të ndryshonin. Nëse ajo ndonjëherë pyet veten pse respekti për CDC vazhdon të bjerë, ajo mund të shikojë veten, të japë dorëheqjen dhe t’ia lërë dikujt tjetër të riorganizojë agjencinë e saj.

Edhe kjo ndoshta nuk do të ndodhë: Ne nuk jetojmë më në një kulturë në të cilën dorëheqja shihet si kurs i nderuar për zyrtarët publikë që dështojnë në punën e tyre. Por kostot shkojnë më thellë. Kur njerëzit thonë se “i besojnë shkencës”, ajo që me sa duket nënkuptojnë është se shkenca është racionale, empirike, rigoroze, pranuese ndaj informacionit të ri, e ndjeshme ndaj shqetësimeve dhe rreziqeve konkurruese. Gjithashtu: i përulur, transparent, i hapur ndaj kritikave, i sinqertë për atë që nuk e di, i gatshëm për të pranuar gabimin. Aderimi gjithnjë e më i pamend i CDC ndaj udhëzimeve të tij për maskat nuk është një nga këto tipare. CDC nuk është thjesht duke minuar besimin që kërkon për të vepruar si një institucion publik efektiv. CDC po kthehet në një bashkëpunëtor padashur të armiqve të vërtetë të arsyes dhe shkencës – teoricienët e konspiracionit dhe shitësit e kurave – duke përfaqësuar aq keq vlerat dhe praktikat që shkenca supozohet të jetë shembull.

Megjithatë, nuk kishte kurrë një shans që mbajtja e maskave në Shtetet e Bashkuara të arrinte diku afër 100% të pajtueshmërisë ose që njerëzit të mbanin ose mund të mbanin maska në një mënyrë që do të reduktonte ndjeshëm transmetimin. Një pjesë e arsyes është specifike për zakonet dhe kulturën amerikane, një pjesë e saj për kufijtë kushtetues të pushtetit qeveritar, një pjesë e saj për natyrën njerëzore, një pjesë e saj për nevojat konkurruese sociale dhe ekonomike dhe një pjesë e saj për evolucionin e vetë virusit. Por cilado qoftë arsyeja, mandatet e maskave ishin një detyrë budallaqe që në fillim. Ata mund të kenë krijuar një ndjenjë të rreme sigurie – dhe kështu leje për të rifilluar jetën gjysmë normale. Ata nuk bënë pothuajse asgjë për të avancuar vetë sigurinë. Raporti Cochrane duhet të jetë gozhda e fundit në këtë arkivol të veçantë. Ka një mësim të fundit. Arsyetimi i fundit për maskat është se, edhe nëse ato rezultuan të paefektshme, ato dukeshin si një mënyrë relativisht me kosto të ulët, intuitivisht efektive për të bërë diçka kundër virusit në ditët e para të pandemisë. Por “bëj diçka” nuk është shkencë dhe nuk duhet të ishte një politikë publike. Dhe njerëzit që kishin guximin të thoshin aq meritonin të dëgjoheshin, jo të trajtoheshin me përbuzje. Ata mund të mos marrin kurrë faljen që meritojnë, por justifikimi duhet të jetë i mjaftueshëm.